درس 31:
دوشنبه 16/11/1402 هـ.ش مطابق با 24/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
طرق شیخ در تهذیب
پوشیده نماند که بسیاری از طرق شیخ در مشیخه ی تهذیب معلول به ضعف و ارسال و جهالت است یا اینکه حدیث به کسانی آغاز شده که طریقی برایشان در مشیخه ذکر نشده فلذا بعضی محققین برای رفع این نقیصه از کتاب تهذیب طرق ثلاثه را پیشکش نموده که به ترتیب می آوریم:
طریق اوّل: رجوع به فهرست مرحوم شیخ است تا اینکه طریق ایشان بسوی ارباب کتب دانسته شود آن دسته کسانی که سندش در تهذیب ذکر نشده.
طریق دوّم: رجوع به طریق کسانی است که قبل از عصر شیخ بوده مثل رجوع به طریق صدوق در مشیخه ی فقیه یا رجوع به رساله ی شیخ ابی غالب زراری تا اینکه نقیصه برطرف شود.
طریق سوّم: رجوع به طرق کسانی است که معاصر مرحوم شیخ بوده مثل رجوع به طریق نجاشی که ایشان معاصر مرحوم طوسی بوده و در اکثر مشایخ با ایشان شریک بوده مثل مرحوم مفید و حسین بن عبدالله غضائری و پسرش احمد بن الحسین و احمد بن عبدون مشهور به ابن حاشر بنابراین زمانیکه روایت نجاشی از اصل یا کتاب توسط یکی از این آقایان فوق الذکر دانسته شود این طریق، طریق طوسی نیز می باشد.
ثم: برخی متأخرین راه های دیگری تتبّع کرده غیر طرق ثلاثه ای که ذکر شد مانند:
تتبع مرحوم اردبیلی متوفّی سال 1101 هـ.ق در کتاب «جامع الروات» که چاپ شده و کتاب «تصحیح الاسانید» که غیر مطبوع است و اینکه اعتماد به شیوخی که احادیث تهذیب و استبصار از اصول و کتب شان اخذ شده و یا ابتدا نموده در اسانید کتابش به ذکر این شیوخ از باب اختصار در عین حالی که زمان این شیوخ را که به 39 نفر می رسد درک نکرده است.
و مرحوم سید تفریشی تتبع دیگری نموده و 31 شیخ ر ا بر شیوخ 39 گانه علاوه نموده که به 70 شیخ رسیده و لکن از این 70 نفر 30 نفرشان نزد مرحوم تفریشی معتبر است امّا این مسئله موجب اشکال و اضطراب می شود در هردو کتاب.
***