fa-rejalدرس خارج فقه و اصول

درس 58:

دوشنبه 21/3/1403 هـ.ش مطابق با 3/ ذی الحجه/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).

تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

ادامه فروق و تمایزات دو رجال

فرق چهارم اینست که:

مرحوم علامه در جلد اوّل رجالش اقتصار کرده بر ممدوحین به خلاف ابن داوود که ایشان مهملین را نیز تذکر داده و مراد از مهمل خبری است که اصحاب رجال آن را عنوان کرده باشد ولی راوی­اش را تضعیف نکرده باشد که در این باره ابن داوود چنین می گوید:

«و الجزء الاوّل من الکتاب فی ذکر الممدوحین و من لم یضعّفهم الاصحاب و المفهوم منه انّه یعمل بخبر رواته مهملون لم یذکر المدح و لا قدح کما یعمل بخبر رواته ممدوحون، نعم هو و ان استقصی الممدوحین لکنّه لم یستقص المهملین».

تا اینجا فروق و تمایزاتی که ذکر شد بین دو رجال علامه و ابن داوود بود و لکن بعضی فروق و تمایزات موجود است بین این دو رجال و بین رجالی های متأخرین که ناچار است این فروق را که فروق و تمایزات جوهری است یادآور شویم و آن دو فرق زیر اند:

فرق اوّل:

اینست که اصطلاح مجهول مورد تمایز است بنابراین مجهول در اصطلاح علامه و ابن داوود غیر از مهملی است که رجالی های متأخر آن را عنوان کرده و هرچند تضعیف ننموده بلکه مراد از مجهول خبری است که راوی آن را رجالی ها جرح کرده باشند به کلمه مجهول که یکی از الفاظ جرح است بنابراین علامه و ابن داوود مجهول و مهمل را عنوان نکرده اند الّا در جلد دوّم که اختصاص به مجروحین دارد و مرحوم ابن داوود فصلی را در آخر کتاب نقل نموده ویژه مجهولین چنانکه فصل دیگری را منعقد ساخته ویژه مجروحین عامه و زیدیه و واقفیه و غیر اینها و امّا مجهول در کلام متأخرین که در رجال قلم زده اند مانند شهید ثانی و مجلسی و مامقانی اعم است از مجهول و مهملی که در قبال­شان نه مدحی وارد است و نه جرحی.

فرق دوّم:

اینست که علامه مهمل را اصلاً عنوان نکرده و لکن ابن داوود در جلد اوّل کتابش عنوان کرده مانند: ممدوحین و قدماء کسانی بودند که به حدیث مهمل عمل می کردند مانند: عمل به حدیث ممدوح و امّا مجهول را قبول نداشتند و ابن داوود در حقیقت تفنّنی به خرج داده امّا عقیده اش همان عقیده قدماء است.

تا اینجا عنوان اوّل بحث شد که کتب اربعه اصول ثمانیه علم رجال باشد که این چهار کتاب دوتای اوّلش که فهرست شیخ منتجب الدین و معالم العلماء ابن شهر آشوب باشد در قرن ششم تألیف شده و دوتای اخیری که رجال علامه معروف به خلاصة الاقوال و رجال ابن داوود باشد در قرن هفتم تألیف شده و مؤلفین این چهار کتاب معاصر هم بوده و روش و منهج متماثل داشتند که این مسئله تعجب دارد و لله الحمد از این چهار کتاب فارغ شدیم و آنچه باقی مانده است عنوان دوّم است که جوامع رجالی باشد در عصور متأخره که عبارت از پنج کتاب است که اسامی شان را قبلاً ذکر کردیم و تفصیل آن نوبتش رسیده.

***