درس 13:
دوشنبه 4/10/1402 هـ.ش مطابق با 11/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مئال بیان نجاشی در کافی
مرحوم نجاشی بعد از توصیف مرحوم کلینی به اوثقیت فرموده است که مرحوم کلینی کتاب شریف کافی را در بیست سال تألیف کرده و ظاهر این سخن اینست که غرض مرحوم کافی مجرد جمع اخبار پراکنده نبوده زیرا: جمع اخبار پراکنده این مدّت طولانی را نیاز ندارد بلکه یک دهم آن را نیز تقاضا نمی کند بلکه غرض مرحوم کلینی جمع احادیث معتبره بوده احادیثی که معتمد علیهای اصحاب و موثوق بها بوده و اینگونه اخبار همچنان به این مدت مدیده نیازمند نبوده و امّا جمع اصول و کتب معتبره و اتصال آن به ارباب کتب به طرق معتبره و دقّت در متون آنها و تصحیح و تنقیح اصول و کتب این زمان مدیده را لازم داشته.
انصاف:
اینست که تصنیف کافی در این مدّت طولانی بخاطر تمییز صحیح از غیرش و جمع روایات موثوق بها نبوده بلکه جمع و تمییز یکی از مقاصد و اهداف بوده در این مسیر و لکن در این عرصه عوامل و اسباب دیگری نیز بوده که طول مدّت می خواسته و زمان بر بوده و آن عوامل و اسباب کوشش در دستیابی به نُسخ صحیحه بوده که آن نسخه ها بر مشایخ حدیث خوانده شده بوده (مقروئه) یا اینکه از آنها شنیده شده بوده (مسموعه) و همچنان انتخاب صحیح از سقیم و اصحّ از صحیح عامل دیگر بوده و همچنان دقت در مضمون روایات و گذاشتن آن در باب مناسب و غیر از این عوامل و اسباب عوامل و اسباب دیگری نیز دخیل بوده که وقت گران قیمت محقق و مؤلف را می گرفته.
پوشیده نماند که: تألیف و تصنیف امر آسان نبوده برای هرکس میسّر نیست و کسی که صعوبت تحقیق را آگاهی دارد بر این مطلب اذعان می نماید و در آن زمان کتب چاپ شده ی مرتّب نبوده که راه را برای دست یابی به یک تحقیق کلان هموار نماید فلذا تحقیق ایشان با توجّه به حجم کتابش و نزدیک بودن به زمان معصوم این مدّت را نیاز داشته که زمان فوت مرحوم کلینی 328 هـ.ق می باشد و در آن زمان از چاپ و نشر خبری نبوده و برای جمع آوری احادیث بسیار زمان لازم بوده و کیلومترها راه باید پیموده می شده فلذا زمان ضرورت داشته.
نعم:
مع ذالک مقصد مرحوم کلینی مجرّد جمع حدیث بدون دقت و تأمل نبوده و بدون ملاحظه ی اسناد تصنیف صورت نگرفته و متون احادیث نیز بررسی شده امّا نه بر وجهی که از ملاحظه ی جدید اسناد بی نیاز باشیم و علی ایّ حال کتاب کافی با جلالت قدر و عظمت صاحب آن عمل فردی است و ممکن نیست که از خطا و اشتباه غیر عمدی به دور باشد و لغزش و سهو در آن صورت نگرفته باشد، علی هذا این کتاب بازهم تنقیح و تفتیش می خواهد تا سند و متن بررسی دوباره شود و این سخن اظهر من ظاهر و ابیض من اللبن در عین حالی که سعی کبرای کلینی و جهود عظمایش جدّاً مشکور است و لکن به سعی ایشان اکتفا نشده راوی های آن از جرح و تعدیل بی نیاز نمی باشند.
***