درس 10:
دوشنبه 27/9/1402 هـ.ش مطابق با 4/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مشیخه صدوق و مشیخه شیخ
از کتب اربعه شیعه «من لایحضره الفقیه» تألیف مرحوم صدوق است و ایشان محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمی می باشد که به دعای حضرت امام زمان(عج) در سال 306 هـ.ق به دنیا آمده و در سال 381 هـ.ق از دنیا رفته و در شهر قم محله چهار مردان دفن شده است و پدر بزرگوارش در تهران مدفون است در محله ابن بابویه منطقه ناروندی قسمت شمالی شهر ری که این هردو بزرگوار یعنی پدر و پسر به صدوقین معروف اند.
و امّا کتاب «من لایحضره الفقیه» بعد از کافی مدار اعتبار و اشتهار در حوزه حدیث نزد شیعه است و لکن طریق مرحوم صدوق غیر طریق مرحوم کلینی است حیث اینکه طریق مرحوم کلینی در کافی طریق مفصّل است که جمیع اسانید را ذکر کرده و لکن طریق مرحوم صدوق طریق مختصر است حیث اینکه اکتفا نموده به ذکر یک راوی از اصحاب رسول خدا(ص) یا اصحاب ائمه(ع) و بنای مرحوم صدوق در این کتاب اختصار اسانید است.
و لکن در آخر این کتاب مراجع اتّصال سند را یادآور شده که معروف است به «مشیخه ی صدوق» و مشیخه عبارت است از ذکر مشایخ آن جناب در طریق خبر و لذا مشیخه را در آخر من لایحضر درج نموده علی هذا اکتفای مرحوم ایشان به ذکر یک راوی در اوایل روایات از باب اتکا به مشیخه است در آخر کتاب.
بنابراین روایات مرحوم صدوق مرسل گفته می شود اگر نظر کنیم به اوایل کتاب و اواسط آن و لکن مسند گفته می شود اگر نظر کنیم در آخر کتاب که مشیخه باشد و به همین خاطر در حق روایات مرحوم صدوق گفته شده است که: «مراسیل الصدوق کمسانیده» علی هذا ارسال سند ضرر ندارد.
و مثل مشیخه ی صدوق است مشیخه ی مرحوم شیخ طوسی در آخر کتاب «تهذیب» و «استبصار» و این هر دو کتاب همچنان از کتب اربعه است که نزد شیعه معتبر است و مرحوم شیخ در این دو کتاب اکتفا نموده به ذکر اسامی اصحاب اصول و مصنّفات آنها از باب اتکا به آخر کتاب که مشیخه باشد و در این دو مشیخه اسانید روایات کامل آمده که در حقیقت مشایخ گفته می شود.
***