درس 6:
یکشنبه 19/9/1402 هـ.ش مطابق با 26/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مصنَّفات تراجم
قدماء رجالی تراجم خصوص علما را در علم رجال داخل کردند بدون اینکه بین این دو علم تمایزی نشان داده باشد طوری که شیخ منتجب الدین بن بابویه فهرستی را در تراجم تألیف کرد که روات و علمای متأخر را شامل بود و همین طریقه را در علمای قبل از ابن بابویه نیز در تراجم و رجال سراغ داریم نظیر: مرحوم کشّی، مرحوم نجّاشی و مرحوم طوسی که این بزرگواران اصحاب تراجم و رجال در شیعه اند.
و همچنان شیخ رشید الدین بن شهر آشوب کتابی را در تراجم تألیف نمود بنام «معالم العلماء» و در آخر این کتاب اسامی عده ای از اعلام شعرای شیعه را که مخلص اهل بیت بودند ملحق ساخت.
و بعد از ایشان مرحوم علّامه ی حلّی در کتابی بنام «الخلاصه» تراجم را درج رجال نمود و در این کتاب بعضی علمای قرن هفتم یادآوری شد چنانکه شیخ تقی الدّین حسن بن داوود علمای متأخّرین را درج رجالش نمود که نام کتابش «رجالِ ابن داوود» است و اوضاع همین گونه ادامه یافت تا اینکه علم تراجم از علم رجال جدا گردید و هرکدام علم جداگانه و واحد برأسه گردید.
و شاید شیخ محدّث مرحوم حر عاملی اوّل کسی باشد از شیعه که این دو علم را از هم تفکیک کرده و کتابی نوشته بنام «أمل الآمل فی تراجم علماء جبل العامل» که این کتاب در سال 1096 در دو جزء تألیف شده که جزء اوّل نام برده شد و جزء دوّم بنام «تذکرة المتبحرین فی ترجمة سائر علماء المتأخّرین» است.
و بعد از ایشان شیخ عبدالله افندی کتابی را تألیف نمود در علم تراجم بنام «ریاض العلماء» که از 10 جلد تشکیل شده بود و همین گونه تألیفات تراجم و تصنیفات در این علم پشت سر هم جداگانه و مستقل انجام گرفته مانند: کتاب «روضات الجنّات» تصنیف و تألیف مرحوم علّامه ی اصفهانی و کتاب «اعیان الشیعة» تصنیف و تألیف مرحوم علامه ی عاملی و کتاب «الکنی و الالقاب» تصنیف و تألیف محدّث قمی و کتاب «ریحانة الادب» تصنیف و تألیف مرحوم مدرّس تبریزی می باشد و غیر این منابع در تراجم منابع دیگری نیز وجود دارد که در این مختصر نمی گنجد.
***