درس 4:
دوشنبه 13/9/1402 هـ.ش مطابق با 20/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
واضع رجال کیست و غرضش چیست؟
واضع علم رجال «عبیدالله بن رافع» کاتب علی بن ابیطالب(ع) است و او کسی است که اولین بار کتابی را در علم رجال تصنیف نمود و این کتاب در نیمه قرن اوّل تألیف شد و تا قرن چهارم مورد استفاده بود و لکن بدست ما نرسیده و در بین کتب رجالیّه مشاهده نمی شود و آنچه که از منابع رجالی در دست ما قرار دارد تدوین قرن چهارم و پنجم است که به منابع رجالی معروف شده. بنابراین عبد الله بن رافع مؤسس علم رجال است و لکن بطور قطع و یقین علم او از علی بن ابیطالب(ع) است به نحوی که معاشرت و کتابت در محضر امام موجب کسب این علم شده، بنابراین مؤسس علم رجال در حقیقت علی بن ابیطالب(ع) است مانند تأسیس علم نحو آنجا که حضرتش فرمود: «کلّ فاعل مرفوع و ما یلحق به و کلّ مفعول منصوب و ما یلحق به و کل مضاف الیه مجرور و ما یلحق به» که این جملات سه گانه منشاء علم نحو گردید.
و امّا غرض علم رجال «حصول اطمینان» و اعتماد برای فقیه و مستنبط است از حالات رجال حدیث و راویانی که نزد آنان توثیق شده تا اینکه قول آنان حمل بر قبول شده مورد اعتماد فقهاء شوند و راویانی که نزد فقهاء توثیق نشده اند یا مهمل اند ویا مجهول و راویانی که نزد فقهاء تکذیب شده اند مردودها بوده مقبول الروایة نیستند.
و امّا غرض این علم زمانی حاصل می شود که فقیه و مستنبط اطّلاع حاصل کند بر حالات رجال و مشایخ آنان و شاگردان و حیات و اعصار آنها و طبقات و توثیقات و قواعدی که از امور فوق انتزاع می شود و همچنان تتبع کامل در اطراف سند و شناخت عدّه از صاحبان آن علاوه ی تتبع و شناخت از شخصیات اشخاص که انشاءالله در محلش بحث میکنیم.
***