درس 71:
یکشنبه 16/2/1403 هـ.ش مطابق با 26/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قول ششم در وضع حروف
قول ششم در وضع حروف قول مرحوم ابوالقاسم خویی است که ایشان می فرماید: حروف وضع شده است تا معانی اسمیه را تضییق کند و مفاهیم آن را تقیید نماید و بین حروف و اسماء تباین ذاتی و تغایر حقیقی می باشد و ارتباطی بین حرف و اسم وجود ندارد هرچند که بعضی حروف با اسماء مشترک اند مانند: هیئت مشتق و هیئت اضافه هرچند که اضافه از دو اسم تشکیل شده باشد و لکن حروفی که در مرکّبات ناقصه استعمال می شود مانند: من و الی و عن و فی و غیر اینها با اسماء اشتراک ندارند بلکه بین شان مباینت کلیه است چنانکه گفته شد.
توضیح مسئله اینست که: مفاهیم اسمیه و معانی آن سعه و اطلاق دارد مانند: اسم حیوان که در آن خصوصیات نوعیّه ملاحظه نشده و مانند انسان که در آن خصوصیات صنفیّه ملاحظه نگردیده و در صنف همچنان است که خصوصیات فردیه لحاظ نگردیده حتی در فرد نیز سعه و اطلاق است حیث اینکه حالات فرد لحاظ نشده مانند: نوم و یقضه یا قیام و قعود یا سفر و حضر یا قبض و بسط یا حرکت و سکون و غیر این حالات و قیود از بقیه حالات و قیود و چه بسا که حالات و قیود غیر متناهی است و این است معنای سعه و اطلاق در معانی اسمیّه.
و امّا متکلم زمانی که تقیید اسماء را اراده کند و تضییق مفهوم آن را قصد نماید دست به دامن حروف می شود و بنگر در صلاة و مسجد که این هردو معانی مستقله مباینه دارند بدون اشتراک و ارتباط و شما اگر بخواهید سعه و اطلاق هردو را تضییق کنید می گویید که: «صلّ فی المسجد» و همین حکم است در زید و مدرسه که در مقام اراده تقیید و تضییق می گویی: «زید فی المدرسة» و تقیید و تضییق از ماهیّت صلاة و مسجد خارج است و همچنان از ماهیّت زید و مدرسه، بنابراین نتیجه می گیریم که تضییق و تقیید قائم به غیر است و متدلّی به او، علی هذا تضییق چیزی به چیزی معنی حروف است.
***