درس 67:
دوشنبه 10/2/1403 هـ.ش مطابق با 20/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قول پنجم در وضع حروف
قول پنجم در وضع حروف قول مرحوم محقق اصفهانی شارح کفایه و مکاسب است و سخن ایشان مانند سخن مرحوم نائینی به کلام مرحوم آخوند نظر دارد که ایشان فرموده بود: فارق بین حروف و اسماء لحاظ آلیّت در حروف و لحاظ استقلالیت در اسماء است و لکن مرحوم اصفهانی می فرماید که: طبیعت مادامی که در ذهن است به دو لحاظ تصوّر می شود: یکی لحاظ استقلالی و دیگری لحاظ آلی که حالتاً للغیر و وصفاً له مشاهده می شود و لکن در خارج ذهن لحاظ واحد است که عنوان حالتاً للغیر و وصفاً له باشد و چیز دیگری سراغ نداریم و از لازمه قول آخوند اینست که طبیعت در خارج لابد است که دو لحاظ داشته باشد و این خلاف واقع است پس چگونه می فرمایید به استقلالیت ابتدا یا انتها؟ و چگونه می فرمایید به اتحاد حروف و اسماء؟ درحالیکه فارق شما فارق نیست.
سپس مرحوم اصفهانی اقسام وجودات را در فلسفه متعرض می شود و می فرماید: وجود چهار گونه است، یکی: وجود واجب و دیگری وجود جوهر و سوّمی وجود عرض و چهارمی وجود نسب و روابط است و حروف از قسم چهارم است که وضع شده است برای اضافات و روابط و نسب و لکن این اضافه در وجود چهارم اضافه ی بیانیه است یعنی که وجود در حقیقت در رابط مشاهده نمی شود سوی الارتباط، بنابراین وجود روابط ماننده حروف انزل و ادون است از وجود اعراض که اصلاً به جوهر و واجب نمی رسد.
این بود ملخّص کلام اصفهانی در باب وضع حروف که ما به لُبّ و اجمالش بسنده کردیم و سخن ما اینست که: کلام ایشان در قبال عده ای از حروف کلام متین است نه در قبال همه حروف هرچند که سوق شان سوق واحد است و با این اجمال از تطویل و تفصیل اعراض کردیم و تفصیل این مطلب در فلسفه و وجودات اربعه است و بیشتر از این در اصول نباید مطرح شود.
***