درس 57:
سه شنبه 24/11/1402 هـ.ش مطابق با 3/ شعبان/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
حالات خلاف وضع و تعارض آنها
برای الفاظ حالاتی عارض می شود که خلاف وضع آنهاست مانند: «تجوّز» یا مجازیّت که خلاف حقیقت است و مانند: «تخصیص» که خلاف عمومیّت است و مانند: «اشتراک» که خلاف اختصاص است و مانند: «نقل» که خلاف ثبوت و قرار است و مانند: «اضمار» که خلاف اظهار است و از این حالات و عوارض به اصول خمسه ی الفاظ تعبیر می شود درحالیکه همه اینها خلاف اصل وضع است به همین دلیل در دوران امر بین حقیقت و مجاز حقیقت مقدّم است و در دوران امر بین عام و تخصیص عام مقدّم است و در دوران امر بین اختصاص و اشتراک، اختصاص مقدّم است و هکذا نظیر تقدّم اظهار بر اضمار و تا اینجا شک و خلافی بین اعلام و فحول وجود ندارد.
و امّا زمانی که بین اصول خمسه تعارض واقع شود کدام یکی مقدم خواهد شد؟ مانند تعارض اضمار و مجاز در مثال و «اسأل القریة» و مانند: تعارض اشتراک و نقل در مثال: لفظ «الصّلاة» بین معانی لغویه و شرعیه که در این میان وجوه استحسانیی ذکر شده و مرجحات ظنّی که هیچ کدام اعتبار ندارد و ما در این میان ناچاریم که ظهور عرفی را متابعت کنیم چه مساعد باشد با وجوه استحسانیه یا مساعد نباشد و اصل ظهور بر همه اصول تقدّم دارد و اصل حقیقت مرتبه اش بعد از اصل ظهور است و این هردو بر اصل عدم قرینه تقدّم دارد در جاییکه کلام احتفاف داشته باشد به قرینه و ما یصلح للقرینیة و اما زمانی که در قرینیّت شیئ موجود شک کنیم اصل در اینجا قرینیّت آن است و لکن حجیّت این اصول بالتمام از حجیّت اصالة الظهور منبعث اند.
***