درس 53:
چهارشنبه 18/11/1402 هـ.ش مطابق با 26/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اشکالات تقسیم سوّم
اشکال اوّل اینست که تعیین در وضع عمل واضع است و وضع بمعنی مصدری خودش می باشد و لکن تعیّن وضع نمی باشد بلکه از کثرت استعمال ناشی می شود و او نتیجه یا حاصل مصدر است و وضع به معنای مصدری نمی باشد پس این تقسیم چگونه صحّت پیدا کند؟
اشکال دوّم اینست که مقسَم در صورتی که حقیقت وضع و ماهیّت آن باشد، تعیّن در این صورت بحساب نمی آید مگر بنحو مجازی و بین حقیقت و مجاز فاصله ی بعیده است مثل: فاصله ی بین حیوان مفترس و انسان شجاع، علی هذا تقسیم در این صورت اساسی ندارد.
جواب هر دو اشکال
و امّا جواب هردو اشکال اینست که ملازمه بین فرد حقیقی و فرد مجازی وجود ندارد نظیر: ملازمه ی بین جواز افطار و قصر صلاة بلکه ممکن است که شیئ فردی از وضع باشد و لکن موضوع نباشد و در اینجا حتمیتی در کار نیست مثل تعیّن که موضوع نمی باشد و لکن فردی از وضع بحساب می آید بخاطر کثرت استعمال به قسمی که نیازمند قرینه صارفه نمی باشد و اهل لسان و لغت از نفس لفظ معنای مجازی را بدون قرینه می فهمد و همین مقدار در شیئ کفایت می کند که فردی از حقیقت وضع باشد لکن به نحو خاص.
و ممکن است جواب دوّم داده شود به اینکه:
مقسّم ممکن است اعم باشد از فرد حقیقی یا مجازی در مکانی که مجازیّت مجاز به اثر کثرت متکلّمین باشد بنحوی که معنای حقیقی متروک گردد و معنی مجازی متبادَر شود علی هذا تقسیم در این صورت موجّه است.
و شاید تعریف مرحوم آخوند از حقیقت وضع به نحو اختصاص لفظ به معنی همین مطلب باشد که ما ذکر کردیم که این اختصاص از استعمال ناشی شده نه از وضع واضع ولی به هر صورت اختصاصی بوجود آمده بنحوی که از تعیین و تعیّن اختصاص فهمیده می شود و این اختصاص خربزهای منظور است چه از بغلان چه از کندوز و ما خواهان اختصاص هستیم چه از تعیین چه از تعیّن
***