درس 52:
سه شنبه 17/11/1402 هـ.ش مطابق با 25/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تقسیم سوّم وضع
وضع به حسب طبیعت که ماهیّت و حقیقت آن باشد گاهی تعیینی می باشد و گاهی تعیّنی که این تقسیم، تقسیم سوّم است برای وضع طوری که دو تقسیم اوّل را دانستیم که اوّلی به ملاک معنی بود که موضوع له باشد و دوّمی به ملاک لفظ که مادّه و حروف باشد و هیئت نیز در تقسیم دوّم بحث شد و امّا در این تقسیم که تقسیم سوّم است ملاک ما طبیعت وضع است که از آن به ماهیّت و حقیقت تعبیر می شود
و به عبارت دیگر: مَقسَم در تقسیم اوّل معنی می باشد و در تقسیم دوّم لفظ به شمول هیئت و در تقسیم سوّم مقسم طبیعت وضع است که حقیقت و ماهیّت باشد.
علی هذا، وضع تعیینی از ناحیهی واضع ایجاد شده منشأ می گیرد و وضع تعیّنی از کثرت استعمال ایجاد شده منشأ می گیرد و این قسم از وضع اساس تعریف وضع در تعریف مرحوم آخوند است که ایشان فرموده بود وضع نحوهی اختصاص لفظ است به معنی و به دنبال آن فرموده بود: «و من ثمّ یصحّ التقسیم الی التعیینی و التعیّنی» که کلمه ی «من ثمّ» بیان علّت تعریف آخوند از وضع است.
و امّا این تقسیم که تقسیم سوّم باشد نزد کسی که معتقد است به دلالت ذاتیه ی الفاظ نه دلالت وضعیّه مثل مرحوم میرزا در قوانین چنین تقسیمی اساس ندارد و لکن مشهور اصولی ها که آخوند از آن جمله است و همچنان سایر متأخرین از تعریف مرحوم میرزا عدول کردند و قائل شدند به دلالت وضعیّه برای الفاظ فلهذا این تقسیم اساس پیدا می کند.
ناگفته نماند که: این تقسیم نزد مرحوم امام نیز اساس ندارد مثلی که نزد مرحوم میرزا اساس نداشت زیرا: وضع نزد مرحوم امام در وضع تعیینی منحصر بود و تعیّن را علامت وضع می دانست نه اینکه وضع بگوید و شاید بیان مرحوم امام ناظر به اشکالاتی باشد که در این تقسیم وجود دارد هرچند که این اشکالات جواب دارد و بهر صورت اشکالات را بنابر اجمال متعرض می شویم.
***