درس 51:
دوشنبه 16/11/1402 هـ.ش مطابق با 24/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قسم چهارم از تقسیم دوم
و گاهی هیئت تنها معیّن است امّا در ماده تعیّنی دیده نمی شود که این قسم عکس قسم سوّم است و حکم وضع در این قسم همچنان به اختلاف آراء و نظریات مختلف می شود که انشاءالله به آن می رسیم و امّا مثال قسم چهارم هیئت اسم فاعل و هیئت اسم مفعول است حیث اینکه اختلاف و تغییر در هیئت جایز نیست و لکن اختلاف و تغییر در ماده جایز است مثل: ضاربٌ و قاعدٌ و عالمٌ که مادهها تغییر می پذیرد ولی هیئت ثابت است.
مرحوم آخوند در قبال این تقسیم متعرّض شخصی و نوعی شده نه بیشتر از آن و امّا واقعیت قضیه اقسام اربعه است که به استحضار رسید و امّا حکم وضع در تقسیم دوّم نزد مرحوم آخوند شخصی و نوعی بوده دو قسم است:
یک قسمش شخصی می باشد که از این چهار قسم سه قسمش شخصیّت دارد و یک قسمش نوعیّت که همان قسم ثانی باشد مثل هیئت جُمل و مرحوم آخوند در کفایه حکم این قسم را مطرح نفرموده و لکن از بعضی کلمات و تعبیرات ایشان استنتاج می شود که وضع شخصی باشد نه نوعی.
و امّا نزد مرحوم آقا ضیاء عراقی این وضع نوعی است عکس نظر آخوند بنابر این وضع در اقسام اربعه در تقسیم دوّم سه تایش نزد مرحوم عراقی نوعی می باشد و یک قسمش شخصی که قسم اوّل باشد عکس نظر مرحوم آخوند.
و امّا مرحوم خویی در مسئله تفصیل قائل است و می فرماید که: تعیّن اگر در ماده تنها باشد وضع در آن شخصی است و اگر تعیّن در هیئت تنها باشد وضع در آن نوعی است و در نتیجه دو قسم از اقسام اربعه نزد مرحوم خویی شخصی می باشد و دو قسم دیگر نوعی و مرحوم ایشان وضع را تقسیم می کند به اعتبار لفظ و مادّه به سه قسم و لکن واقع مطلب همان چهار قسم است زیرا اتحاد بین جمل اسمیه و هیئت اسم فاعل و مفعول وجود ندارد در صورتی که وضع در هردو نوعی باشد بلکه اختلاف مشاهده می شود و لکن ترجیح بین آراء و نظریات با رأی مرحوم خویی است.
***