درس 49:
شنبه 14/11/1402 هـ.ش مطابق با 22/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
جواب اشکال قسم ثانی
مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی از اشکال اوّل جواب داده به اینکه: موضوع له حیوان ناطق است بدون قید وجود ذهنی تا اینکه خاص گردد بلکه حیوان ناطق موضوع له است قبل از تلبّس آن در ذهن تا اینکه در عمومیتش باقی بماند بنابراین ناچاریم معنای دیگری را برای عموم طرح کنیم که آن معنا عبارت از وجود سِعی باشد که منتشر است در افراد نظیر خصوص، علی هذا هر فرد از انسان در خارج بخشی و حصه ای از انسانیّت دارد و این است معنای وجود سِعی.
و جواب ایشان چنین است که: وجود سِعی منتشر در افراد است امّا ورای افراد نیست بنابراین ماهیّت از باب مثال هزار فرد دارد و هزار حصه شده و زید از آن میان یک حصه ای از انسانیت را دارا است و ماهیّت ذیل وراء انسانیّت وجود ندارد و سخن شما که می فرمایید لابد است که زید از باب مثال یک حصه از ماهیّت انسان را دارا است درحالیکه چنین نیست، علی هذا اشکال عود نموده به حالش باقی است و یک گام به جلو با یک گام به عقب اشکال را اعاده بخشیده.
تقسیم دیگر برای وضع
تقسیم وضع را حسب موضوع له شناختیم و ملاکش را به دست آوردیم و گفتیم که موضوع له گاه کلّی است و گاهی جزئی و اقسامش به چهار رسید و اکنون تقسیم دیگری است که حسب لفظ و ملاکش اینست که گاهی وضع شخصی می باشد و گاهی نوعی و اقسام این تقسیم نیز به چهار می رسد که در ذیل توضیح می دهیم:
گاهی لفظ تعیین می شود حین وضع از حیث ماده و هیئت و حروف و اعرابش ترتیب می شود به غیر از اعرابِ حرف آخر که این اعراب به اختلاف عوامل اختلاف پیدا می کند و این قسم اوّل است که وضع در آن شخصی می باشد و مثالش اعلام شخصیه است و حتی اسماء اجناس نیز در این قسم داخل می گردد، علی هذا زمانی که لفظ زید یا رجل تغییر کند از حیث ماده و هیئت به ترتیب حروف و اعراب به غیر از اعراب حرف اخیر این خلاف، خلاف لحاظ لاحظ است و خلاف وضع واضع، علی هذا وضع در این صورت مادتاً و هیئتاً، حرفاً و اعراباً تغییر پذیر نیست الّا اعراب حرف آخر که به اختلاف عوامل تغییر می کند.
***