درس 45:
یکشنبه 8/11/1402 هـ.ش مطابق با 16/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ثمّ: مرحوم آیت الله فاضل کلام و استدلالش را به مثال خنده آوری تأیید می فرماید و آن اینکه: اگر فرزندت را علی نام بگذاری از باب مثال و کسی برایش بگوید که چرا پسرت را علی نام کردی و اتوموبیل نام نکردی؟ ایشان در جواب شاید با ناراحتی به ضرس قاطع می گوید که پسر من انسان است نه مصنوع انسان تا اورا اتوموبیل نام کنم سپس مرحوم ایشان استنباط می کند که تصوّر انسانیت از اولین زمان تصوّر پسر اوست نه تصوّر ثانی او که مرحوم آخوند می فرمود.
و این استنباط است معنای قول ایشان که فرمود: خاص باید وجه عام باشد عکس فرمایش مشهور و اسلاف و علاوه می کند که آیا معنی خاص غیر از این معناست؟ بنابراین ممکن در نظر مرحوم فاضل سه قسم است از اقسام اربعه که عبارت باشند از قسم اوّل و قسم دوّم و قسم رابع و امّا سوّم را که وضع عام و موضوع له خاص باشد را ممتنع می داند عکس آنچه را آخوند و بقیه می فرمود که قسم چهارم ممتنع است و سه قسم اوّل ممکن.
وقوع اقسام اربعه
بحث ما در چند مقام ترتیب شد که مقام اوّل معنی اقسام اربعه بود و مقام دوّم امکان عقلی آنها که هردو مقام بحث شد و شناخت حاصل گردید و اکنون مقامی که باقی مانده مقام وقوع است که در این مقام چنین می گوییم:
شکّی نیست در امکان اقسام اربعه با تفاوت نظرها که خواندیم و حالا که مقام وقوع است بازهم اختلاف اصولی ها را مشاهده می کنیم و آن اینکه اکثریت قائل به امکان است و برخی قائل به امتناع و کسانی که قائل به امتناع است اکثر است و کسانی که قائل به امکان است مرحوم رشتی و مرحوم امام است در دو قسم اخیر و می فرمایند که دو قسم اخیر که مختلفین باشد یحتمل که ممکنین باشد از یک نظر و یحتمل که ممتنعین باشد از نظر دیگر بنابر این حکم در دو قسم اخیر به تساوی بهتر است نه به اختلاف و امّا تفکیک و تفصیلی که مرحوم آخوند قائل است وجهی ندارد.
***