درس 44:
شنبه 7/11/1402 هـ.ش مطابق با 15/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مرحوم آخوند فرمایش مرحوم رشتی را تا اینجا انکار ندارد و لکن می فرماید که فرمایش ایشان و دو دلیلی که اقامه فرمودند از قبیل وضع عام و موضع له عام است نه قسم ثانی و نه قسم چهارم طوری که این آقای صانع یا این آقای واضع معنی عامی را در تصوّر دوّمش تصوّر می کند هرچند که تصوّر اوّلش جزئی بوده لکن بعد از تمام مصنوعش و تمام مشاهده ی او جنس را تصوّر می کند یا نوع را و در مقابل هر کدام لفظی را وضع می نماید بنابراین هر دو دلیل مرحوم رشتی دلیلیت ندارد.
و لکن مرحوم فاضل لنکرانی(ره) می فرماید که سخن مرحوم آخوند و شاگردانش را به استحاله ی قسم چهارم می پذیرد و این سخن ایشان در دور اوّل درس خارج است و امّا در دور دوّم درس خارج و بعد از تفکّر دقیق از نظر سابقش بر می گردد و نظر مرحوم رشتی را می پذیرد که در نتیجه ایشان هم بر خلاف اسلاف و مشهور مشی می کند و می فرماید که:
قسم چهارم محال نیست بلکه ممکن است و مرحوم فاضل بالاتر از امکان را نظر می دهد و می فرماید که بطور لابدّ خاص و جزئی مرآت و حاکی و کاشف از عام است و راهی جز این وجود ندارد بلکه می فرماید عام نباید وجه خاص قرار بگیرد و عنوان برای او باشد عکس آنچه مرحوم آخوند می فرماید به دلیل اینکه جزئی و خاص از دایره ی مفهوم خارج می گردد و در دایره ی وجود داخل می شود بلکه در دایره ی خصوصیات و تشخّصات پا می گذارد و ممکن نیست که زید خارجاً تصوّر شود و انسانیّت او تصوّر نشود و ماهیّت او به تصوّر اوّل نه به تصوّر ثانی در ذهن نیاید به خلاف مفهوم عام و کلّی حیث اینکه تصوّر این دو بدون وارد شدن آن دو است در دایره ی وجود و دایره ی تشخّصات و این است معنای عدم حکایت عام از خاص بلکه حکایت منحصر است در خاص و این سخن مرحوم فاضل جدّاً سخن جدید است.
***