درس 34:
شنبه 23/10/1402 هـ.ش مطابق با 1/رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
واضع کیست؟
زمانی که وضع را شناختیم که بالذات نبوده بالوضع و بالجعل است اکنون می پرسیم که واضع کیست؟ آیا واضع خدای متعال است یا بشر؟ و چنانچه واضع بشر باشد که چنین خواهد بود آیا بشر واحد واضع است یا بشر متعدّد؟ یا اینکه نه واحد واضع است و نه متعدّد بلکه واضع نفس طبیعت بشر است حسب قوهای که خداوند به ودیعت نهاده و بشر را مدنی بالطبع آفریده که از لوازم مدنیت زبان انسان است برای تفهیم و تفهّم و ابراز معانی به الفاظ مختلفه وضع شده و اکنون نظرات را به ترتیب می آوریم:
اکثر اصولی ها از جامعه ی اهل سنت قائل به این است که واضع خدای متعال است و از جماعت امامیه مخصوصاً متأخرین شان از جمله مرحوم محقق نائینی اصرار عجیب دارد که واضع خداوند است و دلیلی اقامه کرده است که دو نحو است:
یک نحو دلیل در طریق اثبات واضعیت برای خداوند است و نحوه ی دیگر در طریق نفی واضعیت است از بشر و امّا نتیجه ی هردو نحوه دلیل واحد است و امّا ادلّ دلیل از بین ادله شان آیه تعلیم اسما است کلّها که می فرماید تعلیم اسماء کلّها مؤخر از وضع است و سپس آیه اختلاف السنه و الوان را دلیل قرار داده.
فیه اشکال
در این نظر و دلیل اشکال شده به اینکه به شهادت مفسرین هردو آیه بر مطلب ایشان دلالت ندارند و اسمائی که تعلیم شده بر آدم اسماء زمین و آسمان و حیوانات و جمادات نبوده بلکه اسماء حقایق عالم بوده که به قدرت عقل و فکر آدمی که در آیه ی اوّل مطرح شده قابل درک است و امّا اختلاف الوان درست است که از سوی خدا است و لکن اختلاف السنه از سوی خداوند نبوده بلکه از سوی بشر است، زیرا: بشر مدنی بالطبع آفریده شده و زبان از مظاهر مدنیّت است. این بود خلاصه اشکال.
***