درس 31:
دوشنبه 18/10/1402 هـ.ش مطابق با 25/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مرحوم محقّق نهاوندی در تشریح الاصول حسب نقل آیت الله سبحانی در تعریف وضع طریق مرحوم خوئی را رفته است که می فرماید:
«حقیقة الوضع لیست الّا التّعهد بذکر اللفظ عند ارادة تفهیم المعنی الفلانی».
و مرحوم ابوالمجد اصفهانی شاگرد مرحوم محقّق نهاوندی که کتاب استادش را شرح نموده و راجع به تعریف وضع مسیر استادش را پیموده که می فرماید:
«الوضع عبارة عن التّعهد المعنی تعهّد المتکلّم المخاطب و التزام له بانّه لا ینطق بلفظ خاص عند ارادته معناً خاصّاً او عند اذا اراد افهامه معنا معیّناً لا یتکلّم الّا بلفظ المعیّن فمتی تعهّد له بذالک و اعلمه حصلت الدّلالة و حصل الافهام»[1].
آیت الله سبحانی در قبال مسلک تعهّد اشکالی دارد به اینکه:
اوّلاً: تعهّد غایت وضع است نه شرح حقیقت و ما در صدد شرح حقیقت هستیم و لکن وضع عمل خاص است که چنین تعهّدی را لازم دارد.
و ثانیاً: اگر حقیقت وضع تعهّدی باشد که شما می فرمایید لازم می آید که هر مستعملی واضع نیز باشد و الّا التزام و تعهّدی از او دیده نخواهد شد و امر غریب خواهد بود هرچند که بعضی ها چنین فرمایشی دارد.
و ثالثاً: التزام به چنین تعهّدی غیر لازم است و برای گوینده و متکلّم کفایت می کند که انگیزه و داعی انتقال معنی را به مخاطب داشته باشد چنانچه در علاماتی که در جاده ها نصب می شود چنین دلالتی وجود دارد که یا انغلاق مسیر را نشان می دهد یا انفتاح آن را، یا اینکه چرخش به چپ را نشان می دهد و یا چرخش به راست را، یا اینکه دالّ بر توقّف است و یا دالّ بر سایر قوانین مربوطه.
و اما جناب ایشان حقیقت وضع را چنین می داند:
«وضع الالفاظ للمعانی امر اعتباری و کنهه الدّوال والعلامات المعلن بانّ الدّخول فی الشّارع مجازاً او ممنوعاً».
***