درس 26:
دوشنبه 11/10/1402 هـ.ش مطابق با 18/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم محقق عراقی
ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم محقق عراقی معروف به آقا ضیا در تمایز مسائل علم اصول از یکدیگر اینست که بودن مسائل اصولیّه به ذاتها مستعد و هموار کننده است تا در طریق استکشاف هر وظیفه ی عملی در هر باب از ابواب فقه نقش بازی کند، بنابراین قواعد فقهیّه این ملاک را ندارد و از این ضابطه خارج می شود به جهت اینکه قواعد فقهیه اختصاص به بابی دارد دون باب مثل: قاعده طهارت که از باب طهارت به غیرش تجاوز نمی کند الّا قاعده ی حرج و ضرر که در همه ابواب فقه جریان می یابد[1].
ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم شیخ اعظم
ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم شیخ اعظم در قبال مسائل علم اصول عبارت از اینست که می فرماید: مسائل اصولیه در موارد خودش مختص مجتهد است بنابراین مسائل فقهیّه این ضابطه ی کلیّه را ندارد طوری که اجرای آنها به مجتهد اختصاص ندارد بلکه مقلّد هم می تواند در اجرای مسائل فقهیّه به مواردش مجاز باشد[2].
ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم امام
و امّا ضابطه ی کلیّه نزد مرحوم امام آلیّت و استقلالیت است حیث اینکه مسائل اصولیّه مسائل آلی است نه مسائل استقلالی بنابراین قاعده ی «ما یضمن» در فقه استقلال فی نفسه دارد و اما «لا تنقض الیقین بالشک» و حجیّت خبر واحد استقلال لنفسه ندارند بلکه برای اثبات چیز دیگر است[3].
بنابراین اصول عملیه در شبهات موضوعیه و همچنان مسائل اصولیه واقعیتش همین آلیّت است و اصولی ها آنچه از مسائل اصول تا هنوز مطرح کرده حسب این ضابطه و این قاعده بوده علی هذا در بین ضوابط و ممیّزات ضابطه ی مرحوم امام ارجحیّت دارد که مطابق آن و در نتیجه علم اصول مانند علم منطق علم آلی است که استقلال فی نفسه ندارد امّا فقه و فلسفه علم استقلالی است که مسائلش فی نفسه برای خودش موضوعیّت دارد.
***