درس 21:
دوشنبه 4/10/1402 هـ.ش مطابق با 11/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نظر سوّم:
نظر مرحوم بروجردی است، مرحوم بروجردی در قبال تعیین موضوع علم اصول نظر دیگری دارد و آن عبارت از «حجّت در فقه» است و مسائل علم اصول طبق این موضوع از عوارض حجّت در فقه بحث می کند و عوارضی که بر موضوع اصول مطابق مبنای ایشان عارض می شود عوارض تعلیلیه اند تا اینکه گفته نشود که «انّ الموضوع هی الحجّة» در قول شما اگر بگویید «الحجّة خبر الواحد مثلاً» در عین حالی که حجّت باید محمول باشد نه موضوع و گفته شود که «الخبر الواحد حجّة» و مرحوم ایشان در مقام تفصّی از اشکال می فرماید که این علم نظیر علوم اعلی است بنابراین موضوع در آن بالاتفاق «موجود» است من حیث هو موجود در عین حالی که موجود همیشه محمول است زیرا: گفته می شود العقل موجود و گفته نمی شود که الموجود عقلٌ[1].
نظر چهارم:
نظر آیت الله سبحانی(دام ظلّه) است، ایشان از متأخرین معاصرین است که در این باره نظریه ای دارد بدین صورت: «انّ کلّ قاعدة تکون ممهّدة لتشخیص الاحکام و الوظایف الکلّیة للمکلّفین فی مسئلة اصولیّة سواء کان هذه القواعد موضوع واحد ام لا و سواء کان البحث عن عوارض الادلّة الاربعة او تعیّنات الحجّة ام لا بل یکفی کون القاعدة ممهّدة لتشخیص الوظایف الکلّیة[2]»
***