درس 20:
یکشنبه 3/10/1402 هـ.ش مطابق با 10/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
موضوع علم اصول
در اینجا چند نظر وجود دارد که به ترتیب یادآور می شویم:
نظر اوّل:
نظر مشهور است که در قالب بیان علَمین صاحب قوانین(ره) و صاحب فصول(ره) مطرح شده و آن اینکه مرحوم میرزا راجع به موضوع علم اصول فرموده است: «الادلّة الاربعة بما هی ادلّة[1]» یعنی به وصف دلیلیت و مرحوم صاحب فصول از وصف دلیلیت عدول کرده به دلیل خروج کثیری از قضایا از علم اصول و لذا تعریفش را این گونه بیان می کند که «الادلّة الاربعة بما هی هی» که ذات ادلّه باشد موضوع علم اصول است تا اینکه آنچه از تعریف خارج شده داخل تعریف بیاید و لکن همچنان عده ای از قضایا از این تعریف نیز باقی می ماند که شمولیّت تعریف را به هم می زند[2] و مرحوم شیخ اعظم(ره) همچنان در قطار مشهور است و لکن بحث مسئله ی خبر واحد را ارجاع می دهد به اهمال سنّت تا برخی اشکالات را مرتفع کند.
نظر دوّم:
نظر مرحوم آخوند(ره) است که می فرماید: موضوع علم اصول عبارت است از کلّیی که منطبق است بر موضوعات مسائل متشتّته بدون اینکه نامی بر او بگذارد یا خصوصیتی را اعلان کند[3] و تعبیر علامه ی فیاض نیز در این عرصه شبیه نظر آخوند است که می فرماید: موضوع علم اصول جامع مقولی است که واحد است بین موضوعات مسائلش و امّا صاحب کفایه با این تعریفش از اشکالات موجوده در مسیر مرحوم قمی و مسیر صاحب فصول و مسیر شیخ اعظم و کلّاً مسیر مشهور فرار می کند.
***