درس 17:
سه شنبه 28/9/1402 هـ.ش مطابق با 5/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تمایز علوم
معلوم است که علوم کثیره اند و در این هنگام تمایز بین آنها به هر نحوی که باشد لازم است و امّا ملاک در تمایز علوم چه خواهد بود اقوال و آرا در این رابطه مختلف اند و ملاک های متعدّد یادآوری شده که ما اهمّ اقوال، آراء، ملاک ها و رؤوس آنها را به ترتیب ذیل بیان می کنیم:
رأی مشهور در تمایز علوم
ملاک در تمایز علوم نزد مشهور «موضوعات» است که با موضوعات نحو از منطق متمایز شده اصول از فقه جدا می شود و هکذا سایر موضوعات علوم و مراد مشهور از موضوعات قدر جامع بین موضوعات مسائل آن علم است امّا موضوعات مسائلی که مرحوم آخوند از کلام مشهور فهم نموده خلاف ظاهر است.
رأی آخوند در تمایز علوم
ملاک در تمایز علوم نزد مرحوم آخوند و شاگردش محقق عراقی و قبل از مرحوم آخوند میر سید شریف جرجانی «اغراض» است که با اختلاف اغراض علوم از همدیگر متمایز می شوند نه با موضوعات و نه با محمولات و الّا هر بابی بلکه هر مسئله ای در هر علم، علم جداگانه حساب می شود بنابراین ناچاریم در غرض نحو و منطق و اصول و فلسفه نظر بیندازیم تا از هم فرق شود.
رأی مرحوم بروجردی در تمایز علوم
ملاک در تمایز علوم نزد مرحوم بروجردی «جامع محمولات» است نه نفس محمولات و نه نفس موضوعات و نه اغراض با مقدمات پنج گانه ای که در تحدید و تفسیر ملاکش بیان نموده که بعداً به آن خواهیم پرداخت انشاءالله تعالی.
***