درس 8:
چهارشنبه 15/9/1402 هـ.ش مطابق با 22/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
موضوعات مسائل
بیان مرحوم آخوند در تبیین موضوع کل علم این بود: «هو نفس موضوعات مسائله عیناً» و این بیان بعد از تعریف موضوع علم به عنوان مثال است و به عنوان تعیین مصداق در مثل موضوع نحو که کلمه و کلام باشد یا در مثل موضوع منطق که معرّف و حجّت باشد و نظایرش و امّا جمله ی بعدی اینست: «و ما یتّحد معها خارجاً و ان کان یغایرها مفهوماً تغایر الکلّی و مصادیقه و الطبیعی و افراده» مثل بحث فاعل و مفعول یا مبتدا و خبر و نظایرش در نحو که با کلمه و کلام در خارج اتحاد دارد هرچند که از نظر مفهوم مغایر اند بنحو تغایر کلّی و مصادیقش یا به نحو تغایر طبیعی و افرادش.
و امّا بیان مرحوم امام(ره) منافات ندارد با اصل احتیاج علوم به موضوعات شان بلکه بیان ایشان ناظر به اشکالی است در نفس تعریف موضوع کلّ علم که عوارض ذاتیّه باشد، بنابر این اصل احتیاج در بیان امام از اشکال مصئون است سپس مناسبت دارد که ادلّه ی مشهور را بر اصل احتیاج علوم به موضوعاتشان ذکر کنیم هرچند ما وحدت موضوع و اعتبار آن را فهم نمودیم، بنابر این دلیل مشهور از دو مقدّمه تشکیل یافته که به ترتیب ذکر میکنیم:
مقدّمه اولی اینست که: غرض و فایده از هر علم که در بالا ذکر شد یکی است و آن عبارت از صون لسان است از خطای در مقال در علم نحو و صون لسان است از خطای در فکر در منطق و هکذا.
مقدّمه ثانیّه اینست که: در فلسفه قاعده ای وجود دارد به نام قاعده الواحد که بیان فلاسفه در این مورد اینست: «الواحد لا یصدر الّا من الواحد».
***