درس 7:
سه شنبه 14/9/1402 هـ.ش مطابق با 21/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اوّل: جایی که عروض به واسطه ی امر مساوی داخلی بر معروض صورت بگیرد مثل عروض تکلّم برای انسان به واسطه ی نطق.
دوّم: جایی است که عروض به واسطه ی امر اعمّ داخلی باشد مثل: عروض مشی برای انسان به واسطه ی حیوانیّت و امّا عروض به امر اخص اصلاً محقّق نمی شود بدلیل اینکه امر داخلی یا جنس است و یا فصل و هردو اخص از معروض نبوده بلکه مساوی است یا اعمّ.
سوّم: جایی که عروض به واسطه ی امر مساوی خارجی باشد مانند: عروض ضحک برای انسان به واسطه ی تعجّب.
چهارم: جایی است که عروض به واسطه ی امر اعمّ خارجی باشد مثل: عروض تعب برای جسم به واسطه ی مشی.
پنجم: جایی است که عروض به واسطه ی امر اخص خارجی باشد مانند: عروض خنده برای حیوان به واسطه ی ناطقیّت او.
ششم: جایی است که عروض به واسطه ی امر مباین باشد مثل: عروض حرارت برای آب به واسطه ی شمس.
اعلم: سه تای اخیر عروضات غریبه است و سه تای اوّل عروضات ذاتیّه نزد مشهور و قدماء و لکن نزد مرحوم آخوند(ره) بالتمام عروضات ذاتیّه اند و این شش تا عروضات مع الواسطه اند مقابل عروضات بلا واسطه که ذاتیّه باشد مانند: عروض زوجیّت برای اربعه و عروض فردیّت برای ثلاثه و نزد مرحوم آخوند(ره) عروضی که بلا واسطه باشد موضوع علوم است علی الاطلاق و عروضی که با واسطه باشد موضوع علوم نیست.
***