درس 6:
دوشنبه 13/9/1402 هـ.ش مطابق با 20/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
و امّا عوارض «ذاتیّه» در تعریف مقابل عوارض «غریبه» است در بدو نظر چنانکه قدماء اصحاب فرموده اند و لکن زمانی که در تفسیر این جمله نظر کنیم که فرموده اند: «ای بلا واسطة فی العروض» که از این تفسیر مرحوم آخوند می فهمیم که عوارض ذاتیّه مقابل عوارض غریبه نیست بلکه مقابل چیزی است که حملش با واسطه است در عروض چه این واسطه در ثبوت باشد یا در اثبات یا چنین نباشد.
اکنون که سخن به واسطه ها رسید شرح هر کدام ولو بنحو اختصار لازم است و آن اینکه واسطه ی در «ثبوت» مثل: واسطه ی علت و وجود است در ثبوت چیزی مثل ثبوت روشنایی به واسطه ی شمس و امّا واسطه ی در «اثبات» مثل: واسطه ی علم و تصدیق است در اثبات چیزی مثل اثبات نار به واسطه ی دُخان و واسطه ی سوّم، واسطه ی در «عروض» است مثل وجود مجرد اسناد و حمل مجازی به چیزی مانند: اسناد جری به سوی میزاب و اسناد حرکت بسوی راکب سفینه حیث اینکه حقیقت اسناد بسوی آب و سفینه است نه بسوی میزاب و راکب و امّا واسطه ی در عروض بر شش قسم است که ذیلاً بحث می کنیم.
***