درس 1:
دوشنبه 6/9/1402 هـ.ش مطابق با 13/جمادی الاولی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ادوار اصول و أعلام آن ها:
در علم اصول دوره ها و زمان های گذشته مانند سایر علوم که در ظرف زمان و مکان با دست اعلام و فحول رشد نموده چنان که بذر و دانه در طبقات خاک بدست دهقان و باغبان در فصل بهار رشد می کنند و این دوره ها را به نحو اختصار یادآور می شویم:
دوره ی اوّل: دوره ی سید مرتضی(ره) معروف به علم الهدا است که به علم اصول اهتمام ورزید و کتابی تصنیف فرمود بنام «الذریعه الی اصول الشریعه».
دوره ی دوّم: دوره ی شیخ ابوجعفر طوسی(ره) است که معروف است به شیخ طائفه امامیّه و ایشان همچنان کتابی در اصول تصنیف فرمود بنام «عدّة الاصول» و جناب ایشان محیی علم اصول به حساب می آید.
دوره ی سوّم: دوره ی ابن ادریس حلّی(ره) است که بحث و انتقاد را در اصول تجدید کرد و اجتهاد را از انسداد بیرون آورد و کتابی تصنیف نمود بنام «السرائر».
دوره ی چهارم: دوره ی علامه حلّی(ره) است که پسر خواهر ابن ادریس حلّی می باشد و کتاب ایشان در اصول «معارج» نام دارد و همین گونه در این دوره محقّق حلّی(ره) صاحب کتاب «شرایع الاسلام» کتابی در اصول تصنیف فرمود بنام «نهج الوصول الی علم الوصول» و این دو بزرگوار اساس بحث و نظر را در اصول و فقه بنا نهاد و برای صاحب معارج کتاب دیگری در اصول نیز به ثبت رسیده بنام «نهج الوصول الی معرفت الوصول» شبیه کتاب محقّق حلّی(ره).
دوره ی پنجم: دوره ی شیخ حسن(ره) پسر شهید ثانی(ره) است که معروف است به صاحب معالم و نام کتابش در اصول «معالم الدّین فی الاصول» است و این کتاب تا اوائل زمان ما کتب درسی حوزات بود تا این که کتاب اصول مظفر(ره) جایگزین آن شد .
دوره ی ششم: دوره ی شیخ ابوالقاسم گیلانی(ره) است که معروف به میرزای قمی می باشد و ایشان کتاب گرانسنگی را در اصول تصنیف کرده به اسم «قوانین الاصول» و این کتاب نیز در عصر ما متروک است و اصول مظفر جایگزین آن شده اما جای آن را پر نتوانسته.
***