(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 71:
شنبه 15/2/1403 هـ.ش مطابق با 25/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مرحوم شهید در مسئله ثامنه می فرماید:
«لو اجتمع الأخوة و الاجداد فلقرابة الأمّ من الأخوة و الاجداد الثلث بینهم بالسویة و لقرابة الأبّ من الاخوة و الاجداد الثلثان بینهم للذکر ضعف الانثی کذالک».
صور مسئله ثامنه
این مسئله دو صورت دارد که به ترتیب یادآور می شویم:
صورت اولی: صورت اجتماع اخوه و اجداد است که برای بستگان مادری یعنی برادر امّی و جدّ امّی ثلث ترکه است و بینشان بالسویّة تقسیم می شود ذکور باشند یا اناث فرقی نمی کند و همچنان متعدّد باشد یا منفرد فرقی ندارد.
صورت ثانیه: صورت اجتماع اخوه و اجداد است که برای بستگان پدری دو ثلث ترکه است که بطور متفاوت بینشان تقسیم می شود یعنی: ذکر دو برابر انثی سهم می گیرد و فرق نمی کند که متعدّدین باشد یا متحدّین و امّا این صورت ثانیه توضیحات زیر را لازم دارد:
الف: اگر ورّاثی که جمع شده اند از دو طرف یعنی اخوه و اجداد جدّ و جدّه مادری باشد و اخّ و اخت مادری و همچنان جدّ و جدّه پدری باشند و اخّ و اخت پدری، در اینصورت اقربای امّ ثلث می برد و یکی از سه تا اصل فریضه ی آنهاست و امّا سهام شان چهار است و برای اقربای ابّی دو ثلث ترکه است و سهام شان شش می شود و در اینجا اعداد متداخله که یک و دو باشد به حکم تداخل طرح می شود و عددی که هردو طرف به آن توافق پیدا می کنند نصف است که دو باشد و این عدد به عدد چهار ضرب می شود و همچنان به عدد شش و عدد دو در حقیقت مخرج مشترک است که در نتیجه از ضرب دو در شش، دوازده حاصل می گردد و این دوازده در اصل فریضه که سه باشد و آن نصف شش است ضرب می شود که حاصل آن 36 است و آنگاه بر چهار تقسیم می شود که سهم اقربای امّی باشد و حکم تقسیم بین شان تساوی است و در حقیقت سهم هرکدام چهار است که سه چهار دوازده می شود.
ب: و دو برابر دوازده که 24 شود بر اقربای ابّی داده می شود و بین شان بالتفاوت تقسیم می گردد، یعنی: للذکر ضعف الانثی، علی هذا سهم مؤنث چهار حصه 12 است و سهم مذکّر هشت حصه 12 و یا 12 حصه 36 سهم مؤنث و 24 حصه 36 سهم مذکّر است و هردو فرق نمی کند چون یک ثلث و دو ثلث ترکه را احتوا می کند.
امّا این صورت هفت حالت دارد که هر کدام را به ترتیب بحث میکنیم:
***