(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 60:
یکشنبه 29/11/1402 هـ.ش مطابق با 8/ شعبان/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
قدر طعمه
و امّا مقدار طعمه ضمن اقوال ثلاثه قابل بحث است:
قول اوّل: سدس ما حصل است برای پدر میّت که ولد جدّ گفته می شود که به سبب او به جدّش نسبت پیدا می کند.
قول دوّم: قوم مشهور است که استحباب سدس اصل باشد.
قول سوّم: استحباب زیاده است از نصیب سدس هرچند که کم باشد بنابراین اگر زاید از سدس برای پدر اکثر باشد از سدس مستحب اطعام سدس تنها است کما اینکه اگر میّت بجز ابوین کسی نداشته باشد برای مادر ثلث مال است و باقی برای پدر که از اصل سدس زیاد می شود.
و امّا اگر زائد اقل از سدس باشد مستحب اطعام نفس مقدار زائد است بنابر عدم اشتراط عدم زیاده بالغ بر سدس ترکه و این در جایی است که با ابوین بنت اجتماع کند یا اینکه با احدهما بنات اجتماع کنند که قبلاً اشاره شد و نصوص باب به استحباب طعمه ی سدس ناطق اند که زبان اخبار با این اقوال منافات دارند و استحباب مختص کسی است که از نصیبش سدسی علاوه کند فوق السدس که برای جد و جده است یا برای یکی که از سوی فرزندانش اطعام شود بنحو خاص.
اگر مادر محجوبه شود با اخوه مستحب اطعام ابّ تنهاست زیرا: مادر در صورت وجود حاجب اکثر از سدس میراث نمی برد بنابراین اطعام جدّه مستحب نیست زیرا: شرط استحباب برای او برای پدر حاصل است نه برای مادر
و اگر با ابوین زوج باشد بدون حاجب برای مادر، مستحب در این صورت اطعام مادر تنها است زیرا: زوج نصف مال را ارث می برد و مادر چون حاجب ندارد ثلث مال را باقیمانده که سدس باشد مال اب است و در اینجا چیزی علاوه نمی آید و امّا مادر برایش سدس بر سدس علاوه می شود لذا برایش مستحب است که مادرش را اطعام کند نه پدرش را
و اگر غیر از پدر و مادر وارثی نباشد و حاجبی نیز وجود نداشته باشد برای هردو مستحب است اطعام ابوین شان زیرا: مادر ثلث را میراث می برد و پدر دو ثلث باقی را، بناءً برای هرکدام زیاد بر سدس سهم می رسد و طعمه در اینجا برای ابوین مستحب است نه برای اولاد و اصل در اینجا عدم استحباب است بدون ثبوت شرعی و اگر احد جدّین مفقود باشد طعمه مال دیگری است که بین شان بالسویّه تقسیم می شود زیرا طعمه ارث نیست تا ذکر دو سهم انثی را ببرد.
***