(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 34:
شنبه 23/10/1402 هـ.ش مطابق با 1/رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
توضیح مسئله اولی
و امّا مسئله اولی بحث ارث طبقه ی اولی و سهم صاحبان آن است در صورت انحصار ابّ یا انحصار امّ اوّلاً و اجتماع ابّ و امّ ثانیاً که مال درصورت انحصار بالتمام مال ابّ یا امّ است و لکن در امّ از باب فرض و تسمیه است که ثلث باشد و بقیه از باب ردّ است و در ابّ از باب قرابت است بالتمام، زیرا: در این صورت پدر فرضی ندارد چنانچه قبلاً نیز اشاره شد بنابراین در قبال پدر نه ردّ است نه فرض و آنچه وجود دارد قرابت است و لکن در قبال امّ فرض و ردّ یکجا بوده قرابت معنی ندارد.
و امّا در صورت عدم انحصار که اجتماع ابوین باشند ثلث مال مادر است با نبود حاجب مثل اخوه از باب مثال و سدس مال مادر است با حاجب و باقیمانده ی ترکه ی میت مال پدر است و امّا این باقی در صورت اولی بعد از ثلث است و در صوت ثانیه بعد از سدس.
***
مرحوم شهید می فرماید:
«الثانیة: للابن المنفرد المال و کذا للزائد بینهم بالسویّة و للبنت المنفردة النصف تسمیة و الباقی ردّاً و للبنتین فصاعداً الثلثان تسمیة و الباقی ردّاً»
توضیح مسئله ثانیه
در مسئله ثانیه صور کثیره وجود دارد که به ترتیب یادآور می شویم:
صورت اولی: ابن منفرد است
ابن در این صورت وارث تنها است و منحصر بنابراین کل ترکه مال اوست و در او ردّ و فرض وجود ندارد و تمام ترکه به اصل شرع به او منتقل می شود که آیه اولو الارحام باشد
صورت ثانیه: پسران است
مال در این صورت همچنان سهم پسران است لکن بینشان بالسویّة تقسیم می شود و در این صورت نیز فرض و ردّی وجود ندارد بلکه تمام ترکه سهم پسران است به اصل شرع که آیه اولو الارحام باشد.
صورت ثالثه: بنت منفرده است
برای بنت واحده نصف مال است از باب فرض و تسمیه و نصف دیگر است از باب ردّ چنانکه قبلاً گفتیم، پس در این صورت فرض و ردّ یکجا مشاهده می شود.
صورت رابعه: بنتان فصاعداً است
برای بنتان فصاعداً دو ثلث ترکه است از باب فرض و تسمیه و ثلث باقی از باب ردّ است، بنابراین دراین صورت نیز فرض و ردّ را باهم مشاهده می کنیم.
***