درس 30:
چهارشنبه 26/2/1403 هـ.ش مطابق با 6/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
توضیح ششم: حول احادیث معلّله است
احادیث معلّله دو اصطلاح دارد:
اصطلاح اوّل: اصطلاح فقهاء است.
اصطلاح دوّم: اصطلاح محدّثین است.
و امّا حدیث معلّل نزد فقهاء حدیثی است که علّت حکم در آن ذکر شده باشد مانند: حرمت خمر به علّت اسکار و این معنای تعلیل از مقصود ما در علم درایه خارج است.
و امّا حدیث معلّل نزد محدّثین حدیثی است که مشتمل باشد بر امر خفی غامض در متن حدیث یا سند آن و این گونه تعلیل فی نفسه قادح است به اعتبار حدیث در عین حالی که ضاهرش سالم است حسب آنچه که نووی در تقریب و تیسیر فرموده است[1].
و این تعریف از نووی مأخوذ است از علّت به معنای مرض کما اینکه تعریف اوّل مأخوذ است از علّت لکن به معنای سبب.
پوشیده نماند که شناخت معلّل از غیر معلّل و اشباه و نظایرش از اجلّ شناخت حدیث و اشرف علوم حدیثی و اوثق آنهاست حیث اینکه اهل خبره در حدیث چنین تمییزی را داراست و مرحوم شهید ثانی همین مطلب را می فرماید: «انّما یتمکّن من معرفت ذالک اهل الخبرة بطریق الحدیث و متونه و مراتب الروّاة الضابط لذالک و اهل الفهم الثّاقب فی ذالک و یستعان علی ادراکها بتفرّد الرّاوی بذالک الطریق او المتن الذی تظهر علیه قرائن العلّة و بمخالفة غیره له فی ذالک مع انضمام قرائن تنبّه العارف علی تلک العلّة من ارسال فی الموصول او وقف فی المرفوع او دخول حدیث فی حدیث او وهم واهم او غیر ذالک من الاسباب المعلّلة للحدیث بحیث یغلب علی الظنّ ذالک و لا یبلغ الیقین و الّا لحقه حکم ما تیقّن من ارسال او غیره…الی ان قال: انّ هذه العلّة توجد فی کتاب التهذیب متناً و اسناداً بکثرة[2]»
***
[1]) التقریب و التیسیر، ج1، ص211.
[2]) الرّعایة فی علم الدّرایة، ص142-141.