درس 28:
چهارشنبه 19/2/1403 هـ.ش مطابق با 29/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
توضیح رابع: حول انقطاع احادیث است
نووی منقطع را تعریف کرده که عبارت از حدیثی است که: اسنادش به هیچ وجهی اتصال ندارد و فقها و خطیب و ابن عبدالبرّ و بقیه محدثین همچنان تمایل به ایشان دارند و علی الاکثر استعمال می کند روایت را تابعی از صحابی مثل اینکه مالک بن انس فقیه از عبدالله عمر روایت کند[1].
و همچنان گفته شده که منقطع حدیثی است که: یک راوی آن قبل از تابعی مختل شده باشد چه به حذف و چه به ابهام مثلاً رجل گفته باشد[2].
و بازهم گفته شده که: منقطع حدیثی است که از تابعی روایت شده یا از من دون تابعی قولاً یا فعلاً[3].
حدیث منقطع نزد شهید ثانی به اسقاط شخص واحد از اسناد آن گفته می شود و در جای دیگر چنین فرموده که: منقطع اطلاق می شود به حدیثی که از تابعین روایت شده باشد و نزد امامیه تابعین مصاحب معصومین(ع) بوده و در این هنگام مقطوع ایشان با معنی اول اتحاد پیدا می کند[4].
والد شیخ بهائی حدیث منقطع را تقسیم کرده به منقطع بالمعنی الاعم که معلّق و مرسل را نیز شامل می شود و به منقطع بالمعنی الاخص و این است عبارت مرحوم بهائی: «وهو مالم یتصل اسناده الی المعصوم(ع) علی ایّ وجه کان وهو ستتة اقسام لانّ الحذف امّا من الاوّل او من الوسط او من الآخر و المحذوف امّا واحداً و امّا اکثر[5]»
این شش قسم حاصل ضرب دو در سه می باشد و به ترتیب ذیل اند:
قسم اوّل و دوّم حدیثی است که یک نفر یا چند نفر از اوّل سند حذف شده باشد و این همان معلّق است که قبلاً خواندیم.
قسم سوّم و چهارم حدیثی است که یک راوی یا بیشتر از وسط سند حذف شده باشد و این همان منقطع است بالمعنی الاخص.
قسم پنجم و ششم حدیثی است که از آخر سند یک راوی یا چند راوی حذف شده باشد که این همان مرسل می باشد که عرض کردیم بنابراین حدیث منقطع حدیثی است که از وسط اسناد یک راوی یا بیشتر حذف شده باشد مطابق فرمایش بهاءالدین عاملی که نفس عبارت شان این است: «اوثقة من وسطه واحد فمنقطع».
و امّا حدیث منقطع بالمعنی الاخص اعم است از اینکه محذوف یک راوی باشد یا اکثر نزد والد بهاءالدین عاملی و لکن نزد ولد اختصاص دارد به حدیثی که محذوف یک نفر باشد و همین نظر اولی بوده تا از احادیث دیگر تفکیک شود بالاخص از معضل.
***
[1]) التقریب و التیسیر، تألیف نووی، ج1، ص171.
[2]) اصول الحدیث و احکامه، ص103.
[3]) اصول الحدیث و احکامه، ص 104.
[4]) الرعایة فی علم الدرایة، ص135.
[5]) الوجیز، تألیف بهاء الدین العاملی، ص3.