درس 25:
سه شنبه 11/2/1403 هـ.ش مطابق با 21/ شوال/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
توضیحات احادیث ضعیفه
اقسام احادیث ضعیفه را علی الاجمال ذکر کردیم که ذکر اسامی آنها باشد و شایسته است که مقداری تفصیل دهیم به جهت اهمیّت امر حدیث در عملیه ی استنباط و اجتهاد، فنقول:
توضیح اوّل: حول تدلیس احادیث است
تدلیس در اسناد مطابق آنچه مرور کردیم اضرّ است بالنسبة به تدلیس در شیوخ، فلذا تدلیس اوّل شرعاً حرام است و عقلاً مذموم چنانچه شهید ثانی به آن تصریح فرموده جایی که می فرماید: «و القسم الاوّل من التدلیس مذموم جداً لما فیه من ایهام اتصال السند مع کونه مقطوعاً و یترتّب علیه احکام غیر صحیحة حتی قال بعضهم: التدلیس اخوا الکذب… الی ان قال: و القسم الثانی منه اخفّ ضرراً من الاوّل… لکن فیه تفضیح المروی عنه»[1]
برای تدلیس تقسیمات دیگری نیز وجود دارد که ذیلاً می نگاریم:
- “تدلیس قطع”: این تدلیس عبارت است از قطع آدات حدیث مانند: عن یا انّ یا غیر اینها.
- “تدلیس عطف”: این تدلیس عبارت است از عطف دو راوی و اینکه گویا ناقل از راوی واحد شنیده درحالیکه فی الواقع چنین نبوده و از دو نفر شنیده بوده.
- “تدلیس سکوت”: این تدلیس عبارت است از سکوت بعد از ذکر کلمه سمعتُ مثلاً و سپس اقدام به اسم مروی عنه.
- “تدلیس مکان”: این تدلیس عبارت است از ذکر اسم مکانی که برای سامع ابهام دارد.
و همچنان شایسته است که اسامی بعضی دیگر مدلّسین را در تاریخ حدیث شیعه بیاوریم چنانکه بعضی مدلّسین را نام بردیم و این اسامی قرار ذیل است:
- حسین بن عطا بن یسار مدنی.
- حسین بن واقد مروزی.
- طاووس بن کیسان.
- عبدالله بن معاویة.
- محمد بن عجلان مدنی.
- محمد بن عیسی سمیع.
- سفیان بن عیینه که قبلاً خواندیم.
- هیثم بن بشیر بن عازم که قبلاً خواندیم.
- سلیمان بن مهران معروف به اعمش که قبلاً خواندیم.
- حسن بصری که قبلاً خواندیم.
***
[1]) الرعایة فی علم الدرایة، ص142.