درس 19:
چهارشنبه 11/11/1402 هـ.ش مطابق با 19/ رجب/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
تقسیمات حدیث
برای حدیث و خبر تقسیمات زیادی از جهات و حیثیات مختلفات وجود دارد که به ترتیب یادآور می شویم:
تارتاً: از حیث متن و الفاظ تقسیم می شود و اخری: از حیث قلّت و کثرت از ناحیه ی راوی ها و ناقلین حدیث و خبر و تقسیم سوّم از حیث اتّصال سند و انقطاع آن است و تقسیم چهارم از حیث ردّ و قبول و همچنان سایر تقسیمات حدیث و خبر که در آینده ذکر می کنیم.
و لکن در ابتدا از حیث قلّت و کثرت راوی ها و ناقلین حدیث و خبر تقسیم ابتدایی ثنایی را یادآور می شویم:
قسم اوّل: حدیث یا خبر واحد است.
قسم دوّم: حدیث یا خبر متواتر است.
و قبل از شروع در تقسیمات و شرح آنها لازم است واحد و متواتر را تعریف کنیم:
تعریف حدیث یا خبر «متواتر» از نظر لغت به معنای تواتر راوی ها و ناقلین آن است و در اصطلاح حدیثی، حدیث یا خبری که سلسله ی راوی ها و ناقلین شان به معصوم برسد که مصدر اصلی در حدیث می باشد به قسمی که برای فقیه قطع و یقین حاصل شود به صدور حدیث از معصوم طوری که تواطأ بر کذب را عادتاً منع کند حدیث یا خبر متواتر گفته می شود.
و امّا حدیث یا خبر «واحد» مقابل متواتر است و آن اینکه بلوغش به حد تواتر نرسد و برای فقیه یا محدّث قطع و یقین به صدور حدیث و خبر از معصوم حاصل نشود و احتمال بدهد تواطأ بر کذب را بطور عادت هرچند که راوی او شخص واحد نباشد بلکه اکثر از واحد باشد.
حدیث یا خبر واحد به نوبت خودش به چهار قسمت تقسیم می شود که به ترتیب یادآور می شویم:
قسم اوّل: حدیث مستفیض است.
حدیث مستفیض حدیثی است که راوی های آن اکثر از سه نفر در هر مرحله ی انتقال که طبقه گفته می شود بیشتر باشد و فرق نمی کند که الفاظ حدیث یا خبر در هر مرحله مشترک باشد یا مختلف و حدیث مستفیض از حیث رتبه نزدیک به حدیث متواتر است.
قسم دوّم: حدیث مشهور است.
حدیث مشهور حدیثی است که در مرحله ی اولی که طبقه اوّل گفته می شود راوی آن شخص واحد باشد و لکن در مراحل بعدی اکثر از واحد.
قسم سوّم: حدیث غریب است.
حدیث غریب حدیثی است که مشتمل باشد بر لفظ غریب به قسمی که فهم حدیث را دشوار سازد و راوی آن در هر مرحله شخص واحد باشد.
قسم چهارم: حدیث عزیز است.
حدیث عزیز حدیثی است که در هر مرحله ی انتقال راوی های او دو شخص باشد یا بیشتر.
این اقسام چهارگانه برای حدیث واحد یا خبر واحد حسب تقسیم ابن حجر عسقلانی است شارح کتاب صحیح بخاری به نام «فتح الباری».
***