درس 11:
سه شنبه 12/10/1402 هـ.ش مطابق با 19/جمادی الثانی/1445 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول ها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
حدیث قدسی
مرحوم شیخ بهائی(ره) حدیث قدسی را چنین تعریف نموده:
«ما یحکی کلامه تعالی غیر متحّد بالشیئ منه[1]».
و مرحوم سید حسن صدر(ره) چنین تعریف کرده:
«و من الحدیث یسمّی حدیثاً قدسیاً وهو ما یحکی کلامه تعالی غیر متحد بالشیئ منه نحو قوله: قال الله تعالی[2]».
و مرحوم علّامه ی مامقانی(ره) چنین تعریف کرده:
«الحدیث القدسی عبارة: عمّا حکاه احد الانبیاء او الاوصیاء من الکلام المنزل لا علی وجه الاعجاز[3]».
انصاف اینست که: حدیث در لغت به معنای جدید است مقابل قدیم حسب آنچه صحاح اللغة بیان نموده[4] و در اصطلاح هرکلامی که از معصوم صادر شود یا منتهی به او باشد حدیث گفته می شود و حدیث بر دو قسم است:
قسم اوّل: حدیث قدسی است.
قسم دوّم: حدیث غیر قدسی.
و امّا قسم اوّل که حدیث قدسی باشد عبارت است از کلام الله متعال به قسمی که نبی(ص) از خداوند حکایت کند یا احد ائمه ی معصومین بدون غرض اعجاز و گمان می کنم که منشأ حدیث قدسی شب معراج باشد.
ناگفته نماند که: از حدیث قدسی به «کلام ربّانی» نیز تعبیر می شود و گاهی به «کلام الهی» و لکن وحی منزل نبوده جبرئیل(ع) آن را نیاورده بلکه حکمت الهی از عالم غیب یا از فوق عرش به نبی القاء نموده و نبی به وصیاش سپرده و وصی اوّل به اوصیای بعد سپرده تا رسیده به خاتم اوصیا روحی فداه لکن به الفاظی که از جانب الله متعال به نبی القاء شده و از طریق ایشان به وصی اوّل.
و امّا حدیث غیر قدسی از جانب نبی است یا از جانب وصی به الفاظ و تعبیرات خودشان بنابراین ماهیّت حدیث قدسی ماهیّت آیات است و ماهیّت احادیث غیر قدسی غیر ماهیّت آیات بوده ماهیّت نبوی و ولوی دارد به ترکیبات بشری و لکن ترکیبات الهی در آن دیده نمی شود.
***