(ادامه ی کتاب میراث، فصل دوّم، سهام مقدّره از متن لمعه شهید اوّل)
درس 193:
سه شنبه 26/1/1404 هـ.ش مطابق با 16/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مثال تداخل
و امّا مثال تداخل بین اعداد هر فریق و فریق دیگر در صورت اجتماع کلالتین متصور است طوری که کلاله ی امّ در اینجا شش نفر اند و کلاله ی ابّ سه نفر بنابراین این اعداد در اصل فریضه ضرب می شود تا برسد به 18 یعنی مانند سابق نصیب هر فریق که مباین است با عددشان و در نتیجه اعتبار نصیب ساقط می شود و اعتبار عدد باقی می ماند عمل می کنیم و از آنجا که عدد فریق کلاله ی ابّ داخل است در عدد کلاله ی امّ به دوّم اکتفاء می کنیم و همان را ضرب اصل فریضه می نماییم تا 18 را بدست دهد به این صورت:
و گاهی در ابتدا تداخلی مشاهده نمی شود و امّا سر انجام به تداخل برگشت می کند مانند مثال اجتماع اربعه زوجات و ستّه اخوه ی ابّی که ورثه در اینجا دو فریق اند یکی فریق زوجات که عددشان اربعه و نصیب شان ربع است و فریق دیگر اخوه است که عددشان 6 و نصیب شان مابقی می باشد که سه ربع باشد.
علیهذا فریضه در اینجا از اربعه یک است برای زوجات و سه است برای اخوه که در نتیجه عدد نصیب هردو فریق جمیعاً منکسر می شود و در پی آن اعتبار عدد نصیب در یک طرف ساقط می گردد بر اثر تباین امّا عدد نصیب در طرف اخوه متوافق است با عددشان در ثلث علیهذا تبدیل می شود عدد ستّه ی شان به ثُلُث که عدد دو می باشد. بنابراین عدد در طرف زوجات اربعه می باشد و در طرف اخوه اثنین که در اینجا ثانی داخل در اوّل است و بهمین خاطر به عدد اربعه اکتفاء می کنیم و آن را در اصل فریضه که آن هم اربعه می باشد ضرب می کنیم تا حاصل آن 16 شود به این صورت:
بین دو عدد در ابتدا تداخل نیست و لکن در پایان برگشت به تداخل می کنند و در نتیجه ی آن انکسار بر هردو فریق وارد می شود به دلیل اینکه زوجات یک سهم می گیرد و عددشان چهار است و اخوه سه سهم می گیرد و عددشان شش است بنابراین عدد اخوه موافق است با نصیب شان که ثلث باشد در اینجا توافق بالمعنی الاعم وجود پیدا می کند و در اثر آن برگشت به دو می کند که ثلث 6 باشد و امّا عدد زوجات با نصیب شان تباین دارند و در نتیجه ی آن به حال خودش باقی می ماند علی هذا مابقی اعداد اخوه که دو باشد در عددشان که چهار باشد تداخل پیدا می کند و در اثر آن به عدد چهار اکتفاء می شود و آن را در اربعه که اصل فریضه است ضرب می کنیم تا 16 را بدست دهد مطابق صورت قبلی.
با این توضیحات و مثالها دانسته شد جایی که بعضی اعداد وفق داشته باشد و بعضی دیگر تماثل یا تداخل و برای هرکدام همراه با تباین مثالهای کافی آورده شد و بدین صورت محتوای مسئله یازدهم بطور تطبیقی پیاده گردید.
***