درس 85:
چهار‌شنبه 21/3/1404 هـ.ش مطابق با 15/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
علی کل تقدیر می پرسیم که آیا حدیث مدلّس مورد قبول است یا خیر؟
در جواب این سوال تفصیل ذکر شده حسب فرمایش شهید ثانی در الرعایة و حسب فرمایش مرحوم مامقانی در مقباس الهدایة و بدون تردید قسم اوّل از تدلیس جدّاً مذموم است در قبال اتصال سند زیرا ایهام وجود دارد در عین حالی که مقطوع است در حالی که بعضی گفته اند که تدلیس برادر کذب است
و اما سخن در جرح فاعل تدلیس است که آیا روایت تدلیس کننده قابل قبول است یا خیر؟ و در جواب دو قول مشاهده می شود که به ترتیب یادآور می شویم:
قول اوّل اینست که:
حدیث مدلّس مطلقاً قابل قبول نیست و قول دیگر بر اینست که حدیث مدلّس مورد تردید قرار می گیرد زیرا مفروض این است که اگر تدلیس نبود ناقل آن ثقه بود و تدلیس نیز کذب نبوده فقط تمویه است.
قول دوّم اینست که:
بازهم تفصیل مشاهده می شود و آن قبول حدیث مدلّس است در صورتی که تصریح شده باشد به جمله حدّثنا یا اخبرنا که مقتضی اتصال است و قبول نمی شود در جایی که چنین جملات مصرّحه ای وجود نداشته باشد و فقط گفته باشد عن فلان یا قال فلان که حکمش در این صورت حکم مرسل است.
مرجع این تفصیل برگشت دارد به اینکه چنین تدلیسی در عدالت قدحی وارد نمی کند لکن ریبه در اسناد ایجاد می شود فلذا حکم به اتصال سند نمی شود الّا در جایی که اتیان شود به لفظی که احتمال تدلیس در آن لفظ نباشد که در این صورت در قبال سند حکم به اتصال می شود از باب عمل به ظاهر مادامی که معارض وجود نداشته باشد.
علامه سبحانی استاد ما ملاحظه ای دارد که چنین است:
زمانیکه تدلیس از یک راوی کثیراً دیده شود در مظان مختلفه چنین تدلیسی چه بسا سلب وثاقت می کند از انسان در قبال چنین راویی فلذا چنین راویی از وثاقت میافتد و چه بسا که خبر را انصراف دهد از سلب وثاقت و این به خلاف جایی است که تدلیس کم باشد که در این صورت خبر قابل پذیرش است به همین معنی که عرض کردیم.
***