درس 139:
شنبه 27/2/1404 هـ.ش مطابق با 19/ ذی‌القعدة/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نظر استاد در موضوع
و امّا نظر استاد علامه سبحانی(دام ظلّه) ضمن ارقامی پیشکش می شود:
رقم اوّل: نهایت چیزی که در این رابطه می شود گفت اینست که:
توثیق شیخ مفید از سوی ایشان در حق چهار هزار راوی امام ششم(ع) صادر شده و امّا اینکه آیا مراد شیخ مفید از این توثیق نفس ما ورد ابن عقده است در رجال؟ محتمل و مظنون است، زیرا: تألیف در رجال در آن عصرها اختصاص به ابن عقده ندارد، زیرا: مؤلفین علم رجال از زمان حسن بن محبوب تا زمان شیخ طوسی بیشتر از آن است که یادآوری شده، بنابراین صحیح نیست گفته شود که شیخ مفید در عبارتش نظر داشته به ما کتب ابن عقده در عین حالی که منابع رجالی زیاد است بلکه عبارت مفید ناظر است به آنچه در کتب رجالی آمده که در آن عصور تألیف شده و اصحاب صادقین بلکه سائر ائمه(ع) را نیز در بر گرفته و این برداشت ما را فرمایش شیخ مفید تأیید می کند که از آن به لفظ جمع تعبیر نموده و گفته است که: اصحاب حدیث اسماء الروات را از امام ششم(ع) از طریق ثقات جمع نموده، بنابراین عبارت شیخ مفید اختصاص پیدا نمی کند به آنچه که در رجال ابن عقده تذکر رفته و این امر اختصاص دلیلی برایش وجود ندارد.
و امّا دلیل بر اینکه مقصود از اصحاب حدیث خصوص ما ذکر ابن عقده نیست اینست که:
مرحوم شیخ مفید التزام داشته در مقدمه علم رجالش به اینکه ما ذکر ابن عقده را ایشان هم یادآور شده همراه با زیاده هایی که ابن عقده آنها را ندارد و مع ذالک عدد اصحاب در رجال مرحوم شیخ همچنان چهار هزار نفر است که مرحوم شیخ در مقدمه التزام دارد ولی آنچه عملاً در رجالش آمده از 3050 نفر تجاوز نمی کند و این نه تنها زیاده ندارد که نقیصه نیز دارد.
***