درس 133:
شنبه 13/2/1404 هـ.ش مطابق با 5/ ذی‌القعدة/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نکته ثانیه اینست که:
مؤلف این تفسیر تنها علی بن ابراهیم قمّی نیست بلکه این تألیف تلفیق شده از املاء علی بن ابراهیم بر شاگردش ابوالفضل العباس و آنچه که ایشان روایت کرده به سند خاص خودش از ابی الجارود از امام باقر(ع) و اینک ابی الجارود و تفسیرش را می شناسیم:
مرحوم شیخ در رجالش از قول مرحوم نجاشی چنین می نویسد:
«امّا ابو الجارود فقد عرّفه النجاشی بقوله: زیاد بن منذر ابو الجارود الهمدانی الخارفی الاعمّی الکوفی کان من اصحاب ابی جعفر(ع) و روی عن ابی عبدالله(ع): و تغیّر لمّا خرج زید رضی الله عنه و قال ابوالعبّاس بن نوح: هو ثقفی سمع عطیّة و روی عن ابی جعفر و روی عنه مروان بن معاویة و علی بن ابراهیم بن برید یتکلّمون فیه، قاله البخاری».
و همچنان مرحوم شیخ در رجالش راجع به ابی الجارود جملات ذیل را بیان کرده:
«زیاد بن منذر ابو الجارود الهمدانی الخوفی الکوفی تابعی زیدی اعمّی الیه تنسب الجارودیّة منهم[1]».
بعد از این معرفی می فرماید که:
«و الظاهر انّ الرجل کان امامیّاً لکنّه رجع عند ما خرج زید بن علی فمال الیه و صار زیدیّاً و نقل الکشّی فی ذمّه غیر انّ الظاهر من الروایات التی نقله الصدوق(ره) رجوعه الی مذهب الحق[2]».
صاحب معجم بعد از نقل روایاتی که دال بر رجوع ایشان است اینگونه می نویسد:
«له تفسیر القرآن رواه عن ابی جعفر(ع) اخبرنا عدّة من اصحابنا عن احمد بن محمّد بن سعید قال: حدّثنا جعفر بن عبدالله المحمّدی قال: حدّثنا ابو سهیل کثیر بن عیّاش القطّان قال: حدثنا ابو جارود بالتفسیر[3]».
و مرحوم نجاشی تفسیر را به واسطه ی عده ای از اصحاب ما از احمد بن محمّد بن سعید معروف به “ابن عقده” روایت می کند که ایشان نیز زیدی می باشد چنانکه مرحوم شیخ نیز تفسیر را از ابن عقده روایت می کند لکن بعد از دو واسطه و اینگونه می گوید:
«و اخبرنا بالتفسیر احمد بن عبدون عن ابی بکر الدوری عن ابن عقده عن ابی عبدالله جعفر بن عبدالله المحمّدی عن کثیر بن عیّاش القطام و کان ضعیفاً و خرج ایّام ابی السرایا معه فاصابته جراحة عن زیاد بن منذر ابی الجارود عن ابی جعفر الباقر(ع)».
***
[1]) رجال الطوسی، ص122 و 197، الرقم 31.
[2]) رجال الکشّی، ص199، الرقم 104.
[3]) المعجم، ج7، ص326-325.