درس 115:
دو‌شنبه 29/11/1403 هـ.ش مطابق با 18/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
بنو فضّال بالتمام
مرحوم صاحب وسائل[1] و صاحب بحار[2] بنو فضّال را توثیق کرده اند و همچنان مرحوم شیخ استدلال نموده بر وثاقت کسانی که بنو فضّال از آنها روایت کرده اند و آن روایت که مورد استدلال شیخ واقع شده اینست:
«روی الشیخ فی کتاب الغیبة عن ابی محمّد المحمّدی قال: و قال ابوالحسین بالتمام: حدثنی عبدالله الکوفی خادم الشیخ الحسین بن روح(رض) قال سأل الشیخ یعنی ابا القاسم(رض) عن کتب ابن ابی عزاقر[3] بعد ما ذمّ و خرجت فیه اللعنة فقیل له: کیف نعمل بکتبه و بیوتنا منها ملاء؟ فقال: اقول فیها ما قاله ابو محمّد الحسن بن علی(ع) و قد سأل عن کتب بنی فضّال فقالوا: کیف نعمل بکتبهم و بیوتنا منها ملاء؟ فقال صلوات الله علیه: “خذوا ما رووا و ذروا ما رأو”[4]».
این روایت از روایاتی است که مرحوم شیخ انصاری نیز در کتاب صلاتش به آن استناد جسته در آنجا که روایت داوود بن فرقد را متعرض شده و گفته است که:
«اذا زالت الشمس فقد دخل وقت الظهر حتی یمضی بمقدار ما یصلّی المصلّی اربع رکعات فاذا مضی مقدار ذالک فقد دخل وقت الظهر و العصر… ثمّ قال: و هذه الروایة و ان کانت مرسلة الّا انّ سندها الی الحسن بن فضّال صحیح و بنو فضّال ممن اُمروا بالاخذ بکتبهم و روایاتهم[5]».
و لکن مرحوم خویی اشکال نموده و اعتبار عبدالله کوفی را زیر سؤال برده و فرموده که ایشان مجهول است و همچنان استاد ما علامه سبحانی استدلال مرحوم شیخ را خدشه نموده که نفس کلامش این است:
«غیر انّ الاستدلال بهذا الحدیث علی فرض صحّت سنده قاصر لانّ المقصود من جملة الواردة فی حق بنی فضّال هو انّ فساد العقیدة بعد الاستقامة لا یضرّ بحجیّة الروایة المتقدّمة علی الفساد لا انّه یؤخذ بکلّ روایاتهم و مراسیلهم و مسانیدهم من غیر ان یتفحّص عمّن یروون عنه بل المراد انّه یجری علی بنی فضّال الحکم الذی کان یجری علی سائر الروّات فکما انّه یجب التفتیش عنهم حتی یبیّن الثقة منهم عن غیرها فهکذا بنو فضّال».
***
[1]) الوسائل، ج27، ص102.
[2]) بحار الانوار، ج2، ص252.
[3]) ایشان محمّد بن علی شلمغانی میباشد که توقیع به لعن و ذمّ ایشان بر حسین بن روح در ذی حجّه سال 1312 هـ.ق وارد شده و ایشان کتابی دارد بنام التکلیف.
[4]) صلاة الشیخ، ص1 و الغیبة، ص240 و الوسائل، ج30، ص237.
[5]) کتاب الصلاة للشیخ الاعظم، ص1.