درس 66:
شنبه 5/8/1403 هـ.ش مطابق با 22/ ربیع الثانی/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: نوشته معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
امر سوّم: رجالیّون در این مورد چه می گویند؟
به درستی از کتاب ضعفاء تا قرن هشتم نامی نبوده و اولین کسی که به این کتاب دست یافته احمد بن طاووس بوده آنجا که ایشان در کتاب رجالش موسوم به “حل الاشکال فی معرفة الرجال” از این کتاب تحسین کرده و نسبتش را به ابن غضائری داده و بعد از ابن طاووس شاگرد ایشان مانند: علامه حلّی در کتاب خلاصه اش و همچنان ابن داوود در کتاب رجالش عین کلام ابن طاووس را در حق کتاب غضائری ابراز داشته و متأخرین رجالی به کلام این سه بزرگوار تمسّک کرده اند تا اینکه عین نسخه ی حل الاشکال به دست صاحب معالم که فرزند شهید ثانی است رسیده و استخراج شده و تحت عنوان “تحریر طاووسی” چاپ گردیده، بنابراین عین کتاب تحریر طاووسی به دست علامه ششتری قرار گرفته و استخراج شده با همان ترتیب قبلی کتاب ضعفاء از ترس اینکه مبادا این کتاب تلف شود و شاگرد ایشان مرحوم قهبائی عین آنچه ششتری استخراج کرده در کتاب خودش مسمّی به “مجمع الرجال” آورده.
امر چهارم: محورهای اختلاف در کتاب
اختلاف حول کتاب ضعفا را بطور سر بسته دانستیم و این اختلاف در دو محور ذیل خلاصه می شود:
محور اوّل: نسبت کتاب است که آیا این کتاب مال غضائری است که حسین باشد یا مال ابن او است که احمد باشد.
محور دوّم: اعتبار کتاب است و اعتبار صاحب کتاب.
و امّا در محور اوّل: که نسبت کتاب باشد مرحوم شهید ثانی می فرماید که: این کتاب مال غضائری است و همین سخن را صاحب “نظام الاقوال” نیز تأیید کرده و گروهی از رجالیون قائل اند به اینکه این کتاب مال پسر است مانند: وحید بهبهانی و علامه حلّی در کتاب خلاصه اش و علاوه نموده که نسبت کتاب به پسر قطعی است و لکن محقق تهرانی که معروف است به آقا بزرگ می گوید که: نسبت کتاب به غضائری ثابت نیست و بعضی دیگر در نسبت کتاب به ابن غضائری تأکید دارد و سه مؤید ذکر کرده اند:
تأیید اوّل: یادآوری شیخ است برای ابن غضائری دو کتاب را که یکی “الاصول” است و دیگری “مصنّفات” ولی برای غضائری کتابی ذکر نکرده.
تأیید دوّم: دست یافتن ابن طاووس است به کتاب ضعفاء و نسبت آن است به ابن غضائری.
تأیید سوّم: فهم ماست از ثقات علامه حلی در خلاصه اش که کتاب مال ابن غضائری است و مرحوم کلباسی در “سماء المقال” قرائنی یادآور شده که دلالت می کند که کتاب ضعفاء مال ابن غضائری است.
***