درس 237:
شنبه 24/3/1404 هـ.ش مطابق با 18/ ذی‌الحجه/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ملاحظه ثالثه اینست که وقوع نزاع در مفهوم از اصل و اساس معقول نیست به جهت اینکه ریشه های بحث در کلام و صفات باری است چنانکه قبلاً هم اشاره شد فلذا چنین بحثی خارج از نزاع است، بنابراین هرگاه نزاع را در لغت قرار ندهیم چگونه مفهوم را طرح کنیم، علیهذا اتحاد طلب و اراده در مفهوم امری است که محل ندارد.
و در خارج چیزی که طلب گفته می شود در قبال غیر است و چیزی که اراده گفته می شود غیر در قبالش وجود ندارد و اصلاً طلب و اراده دو مقاله و دو محل است، بنابراین “ارید النوم” گفته می شود و “اطلب النوم” گفته نمی شود و همچنان “طلبت منک الکتابة” گفته می شود و ارید منک الکتابة گفته نمی شود بنابراین در عالم خارج اتحادی وجود ندارد و این عدم اتحاد بالواجدان قابل درک است.
ملاحظه رابعه اینست که:
اراده رأساً از محل نزاع خارج است زیرا: خطابات شارع بالتمام طلب های اوست از عباد و امّا اراده های شارع متعلّق به تکوینیات است و اصلاً در تشریعیات دخالت ندارد، بنابراین محیط طلب غیر از محیط اراده است و آنچه که مورد ابتلاء اصولی یا فقیه است خطابات شارع است در قالب اوامر و نواهی او و اماّ تکوینیات اصلاً محل ابتلاء اصولی یا فقیه نمی باشد، علیهذا امر طلب فعل است و نهی طلب ترک از شوی شارع و فرق ندارد که مولوی باشد یا ارشادی، جدّی باشد یا امتحانی و اصلاً به بحث اراده ارتباط ندارد.
انصاف اینست که:
تغایر و اختلاف بین طلب و اراده اقرب الاقوال است در واقع امر در این عرصه و این تغایر و اختلاف قول مرحوم نائینی و محروم آقا ضیا عراقی و مرحوم صاحب هدایة المسترشدین و علامه سبحانی می باشد و لکن با تأسف با صاحب کفایه موافقت نمی توانیم که قائل به اتحاد است
و امّا قول به تغایر و اختلاف بمعنای موافقت با اشاعره نیست زیرا: ادعای آنها قدیم بودن قرآن و کلام نفسی باری تعالی است و ما هردو مورد را قبول نداریم.
***