دوره دوّم خارج اصول فقیه اصولی، حضرت آیت الله العظمی حاج واعظ زاده بهسودی(دام ظله)

درس224:

شنبه 3/3/1404 هـ.ش مطابق با 26/ ذی‌القعده/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت^(ع).

تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قول­ها.

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.

انصاف اینست که اگر منشأ ظهور و تبادر و انسباق وضع باشد سخن پسندیده نیست و اگر منشأ اینها اطلاق باشد به کمک مقدمات حکمت این سخن قریب به واقع است و اگر منشأ اینها عقل باشد و ملازمات مقارنه اقرب به واقع است به دلیل اینکه امر بمادّته از حیث ماهیت ضد نهی است و طبیعت امر ان یفعل است الّا اینکه مقارن شود به علایم ترخیص یا جواز ترک در آن هنگام راجح می شود امّا در قبال آن حتمیّتی وجود ندارد و تمام این مقولات از ناحیه ی عقل است به کمک مقارنات یا ملازمات عقلیه.

و همین حکم است در نفسیّت وجوب و عینیّت و تعیینیّت آن و لکن غیریت و کفائیت و تخییری بودن از قرائن استفاده می شود به حکم عقل و نظر بسوی این مطلب که آمر حق امریّت دارد و عبد حق مأموریت و امتثال از باب ادای حق عبودیّت و مولویّت واجب می شود.

و امّا ادلّه ای که ذکر شد بالتمام برای مؤید بودن صلاحیت دارد نه بیشتر از آن بجهت اینکه امر وضع شده برای مطلق طلب امّا در کتاب و حدیث در ندب بکار رفته بدون قرینه بلکه در موارد زیادی چنین چیزی مشاهده می شود تا آنجا که در ندب مجاز مطّرد شده و موارد آن قرار ذیل است:

1. آیه ی 90 سوره مبارکه نحل این است:
2. «انّ الله یأمر بالعدل و الاحسان».
3. آیه ی 114 سوره مبارکه نساء این است:
4. «لا خیر فی کثیر من نجواهم الّا من امر بصدقة او معروف او اصلاح بین الناس».

در حدیث نیز استعمال در ندب را سراغ داریم آنجا که علی بن ابیطالب به مالک اشتر نخعی هنگامی که وی را والی مصر می­ساخت این چنین فرموده: «هذا ما امر به عبدالله علی بن ابیطالب… ثم قال: امره بتقوی الله و کسر الشهوات[1]».

***

[1]) عهدنامه مالک اشتر(نامه53).