درس 214:
شنبه 20/2/1404 هـ.ش مطابق با 12/ ذی‌القعده/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
فثمّ: قول اوّل در این بحث قول به وساطت بود بنحوی که قبول انحلال نمی کرد و قول ثانی قول به وساطت بود بنحوی که قبول انحلال می کرد و قول سوّم قول به ترکیب تفصیلی بود نه ترکیب انحلالی و از میان این سه قول، قول ثانی مختار مرحوم آخوند قرار گرفت.
انصاف اینست که: اقوال ثلاثه به دو قول برگشت دارند که قول اوّل و دوّم باشد و گمان نمی رود که کسی قائل باشد به ترکیب تفصیلی تا در نتیجه آن معنی العالم که مشتق است سه چیز باشند: ذات، صفت و انتساب، شاید منظور قائل به ترکیب در مثال، ذات مع العلم باشد بخاطر تقریب ذهن نه اینکه از ترکیب حکایت کنند.
امر نهم: فرق بین مشتق و مبدأ
از مرحوم آخوند صاحب کفایه در این مورد بیانی که صورت گرفته این است:
«الثّانی: الفرق بین المشتق و مبدئه مفهوماً انّه بمفهومه لا یأبی عن الحمل علی ما تلبّس بالمبداء و لا یعصی عن الجری علیه لما هما علیه من نحو من الاتحاد بخلاف المبداء فانّه بمعناه یأبی عن ذالک بل اذا قیس و نسب الیه کان غیره لا هو هو و ملاک الحمل و الجری انّما هو نحو من الاتحاد و الهوهویّة و الی هذا یرجع ما ذکره اهل المعقول فی الفرق بینهما من انّ المشتقّ یکون لا بشرط و المبداء یکون بشرط لا[1]».
***
[1]) کفایة الاصول، جض، ص83.