درس 213:
سه شنبه 16/2/1404 هـ.ش مطابق با 8/ ذی‌القعده/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
نکته ای در وساطت و ترکیب
پوشیده نماند که هرکدام از وساطت و ترکیب دو قسم است:
قسم اوّل:
“ترکیب تفصیلی” است چنانکه در مثال غلام زید مشاهده می کنید که این ترکیب عبارت است از ترکّب دو لفظ که هر کدام برای یک معنی وضع شده.
قسم دوّم:
“ترکیب انحلالی” است که عبارت می باشد از لفظ و معنی که هردو بسیط باشند و قابل تحلیل هنگام تعمّل عقلی با بساطت لفظ و معنی مانند: عالم و کاسب و امثالشان.
وساطت نیز به نوبه ی خودش دو قسم است:
یک قسمش قابل “انحلال عقلی” است با وساطت لفظ و معنی مانند: مشتقاتی که تا هنوز مثل زدیم و قسم دیگرش بساطتی است که قابل انحلال عقلی نیست نه در لفظ و نه در معنی، یعنی: انحلال و تجزیه بردار نیست هرچند که به هیولا و صورت منحل می شود نظیر: جواهر و نظیر: انحلال مشتقات بسوی ماده و هیئت حیث اینکه ماده وضع شده برای انتساب فاعل و هیئت وضع شده برای طبیعت حدث و در نتیجه این قسم مشتق بسیط از این نظر مرکّب گفته می شود و امّا اینگونه انحلالات مورد بحث ما نیست.
***