درس 209:
سه شنبه 10/2/1404 هـ.ش مطابق با 2/ ذی‌القعده/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
خدشه در اقوال مفصلین
و امّا خدشه در اقوال مفصّلین را به ترتیب زیر بحث می کنیم:
خدشه اوّل اینست که:
مرحوم صاحب فصول تفصیل قائل شد و فرمود که بعضی مشتقّات که اسم فاعل باشد در نزاع داخل است و بعضی مشتقات دیگر که همه را نام بریم شامل نیست و این تفصیل را به این دلیل قائل شد که برای هر کدام معنایی را بیان فرمود که اتفاقی نمی باشد و امّا مثال هایی که بیان فرمود شایستگی اختصاص را ندارد و حجّت ها و ادلّه بر آن دلالت نمی کند و علی فرض تسلیم در قول بعض حجیّتی نهفته نیست.
خدشه دوّم اینست که:
در تفصیل صاحب فصول و تفصیل فاضل تونی و تفصیل بهبهانی مشترکاً وجود دارد و آن اینکه در گذشته انقضاء و تلبس در حقیقت مشتق بالنسبة به مبدء ملاحظه می شد و مبدء در ضمن مشتق وجود داشت چه اینکه مبدء یا وصف متعدّی باشد یا لازم و چه اینکه مبدء یا وصف در ضمن هیئت فعلی باشد یا هیئت اِعدادی (معد) و چه اینکه اتصاف ذات به مبدء اکثری باشد یا اقلّی فلذا اسم مفعول، اسم زمان و اسم مکان و اسم آلت و صیغه مبالغه کلّاً داخل در نزاع بوده در حریم مبحوث عنه قرار دارند و همین که مبدء در مشتق ملاحظه گردید کیفیّت مبدء فرق نمی کند با هر رنگ و بوی و با هر طعم و ذوق و با هر فرم و قیافه پس هر آنچه مشتق اصولی است داخل در نزاع است حتّی جامدات مثل: اخ، اب، هم و غیره چه رسد از مشتقاتی که نام برده شد.
***