درس 202:
دو‌شنبه 1/2/1404 هـ.ش مطابق با 22/ شوال/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
اصل موضوعی
اگر نزد مجتهد به ادله ی اجتهادی محرز شد که مشتق وضع شده برای تلبّس بالمبدء در حال یا اینکه وضع شده اعمّ از تلبّس بالمبدء فی الحال و من انقضی عنه المبدء فهو و چنانچه هیچکدام احراز نشد ناچاریم که ملاحظه کنیم که آیا اصل موضوعی در قبال مسئله وجود دارد یا خیر تا اینکه موضوع اصولی ما منقّح شده جاری باشد یا اینکه همچین اصلی وجود ندارد؟
قد یقال: گاهی گفته می شود که اصل موضوعی در این شرایط وجود دارد که عبارت است از: اصل عدم لحاظ خصوص تلبّس فی الحال و این اصل هرچند که اصل مثبت است زیرا: در ظلّ این اصل وضع مشتق برای اعم ثابت می شود مگر اینکه چنین چیزی در باب الفاظ معتبر است و در اصول اعتباری ندارد.
و قد یقال: و گاهی گفته می شود که وضع مشتق برای اعمّ با این اصل ثابت نمی شود به دلیل اینکه اصل موضوعی دو اشکال دارد:
اشکال اوّل:
این است که دلیل نداریم بر اعتبار چنین اصل زمانی که مراد از آن اصل عقلایی باشد حیث اینکه اصول عقلائیه نزد عقلا معتبر است و آن اصول عبارتند از: اصل عدم نقل یا اصولی که مراد عقلا را کشف می کند مانند: اصالة الحقیقة و اصالة العموم و اصالة الاطلاق و تا هنوز نمی دانیم که اصل عدم لحاظ خصوصیت از اصول عقلائیه است یا خیر و چنانچه مراد از آن استصحاب باشد این اصل اگر اعتبارش از باب تعبّد باشد مثبت است و چنانچه از باب اخبار باشد متکفّل حجیّت مثبت نیست و اگر اعتبارش از باب بنای عقلاء باشد هرچند که مثبتش نیز معتبر است و لکن بنای عقلاء بر اعتبارش در ما نحن فیه احراز نشده.
اشکال دوّم:
این است که بر فرض اعتبار چنین اصلی این اصل معارضه می شود با اصل عدم لحاظ عموم.
***