درس 186:
یک شنبه 5/12/1403 هـ.ش مطابق با 24/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ثمّ:
خروج افعال بنحو کلّی و قاطبتاً و بنحو عام از دایره مشتق اصولی می باشد چه اینکه فعل ماضی باشد یا مضارع یا اینکه امر باشد مجهولاً و معلوماً و فرق ندارد که نسبت آن ایجابیه باشد یا سلبیه و نسبت مبداء در افعال چنین است یعنی که این نسبت تفاوت نمی کند چه صدوریه باشد و چه حلولیه و منظور در این نسبت ها فعل است یا ترک به دلیل اینکه قیام مبادی در افعال بالذات است و لکن جاری بر ذات نمی شود یعنی زید ضَرَبَ گفته نمی شود.
و همچنان خروج مصادر از تحت دایره مشتق اصولی قاطبتاً و بنحو عام می باشد فرق ندارد که مصدر مجرد باشد یا مزید فیه، ثلاثی باشد یا رباعی ویا خماسی، میمی باشد یا غیر میمی زیرا: جری مبادی در مصادر بنحو هو هویت نمی باشد بلکه بر نفس مبادی دلالت دارد، بنابراین زید ضربٌ گفته نمی شود
و همین حکم است که خروج باشد امّا در اینجا از دایره مشتق نحوی مانند: بعضی جوامد، جوامدی که جاری بر ذات می شوند و منتزع از آن میگردد لکن نه به اعتبار اتصافش به مبادی مثل: انسان، حیوان، تراب و ماء بلکه اتصاف این جوامد بما هی است هرچند که از ذوات انتزاع می گردد.
***