درس 182:
دو‌شنبه 29/11/1403 هـ.ش مطابق با 18/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
بطون، تأویلات و متشابهات
و امّا بطون و تأویلات و متشابهات از منظر مرحوم عراقی عبارت از لوازم معنای مطابقی است، لوازمی که بعضش اخفی می باشد از بعض دیگر بنحوی که عقول ما به آنها نمی رسد و آن لوازم را نمی دانند مگر من خوطب به زیرا: در این صورت همچو مطلبی مربوط نمی شود به مسئله استعمال لفظ در معانی متعدده تا اینکه برای قائل به جواز نتیجه دهد و ثمره ای مترتب شود و با غمض نظر از این موضوع لوازم معنای مطابقی مصادیق عدیده اند برای معنی واحد کلّیی که فقط در ظهور و خفاء تفاوت می کنند و این بیان عبارت الاخرای بیان مرحوم آخوند است.
و مرحوم آقا ضیا تفصیل داده قاعده ی حلیّت و طهارت و برائت و استصحاب را و همچنان اشکالات این قواعد را از حیث لحاظ و استعمال و اراده ی دو معنی و در آخر بحث می فرماید:
«فلا ینبغی الاشکال فی انّ الحقّ مع من یدّعی الامتناع العقلی من جهة ما فیه من استلزام اجتماع اللحاظین فی آن واحد فی لفظ واحد وهو من المستحیل».
و همچنان تفصیل داده قضیه وحدت را در کلام میرزا به این گونه که وحدت دو قسم است: قسمی ذاتیه است و انفرادیه که بشرط شیئ را قبول نمی کند و نه بشرط لا را بلکه مقتضای وحدت قضیه حینیه است که از همینجا تمام اشکالات وحدت دفع می شود[1].
و امّا جواب هایی که داده شد بالتمام از دایره مسئله و ساحت آن خارج است و کلام مرحوم مصنّف موجز و محکم است که استدلال به جواز و امکان گوش داده نمی شود.
***
[1]) بدایع الافکار، ج1، صفحات 117، 108 و 112.