درس 175:
سه شنبه 16/11/1403 هـ.ش مطابق با 5/ شعبان/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
ثمّ:
بعد از سخن مرحوم آخوند و مرحوم نائینی(ره) در منع و استحاله سخن مرحوم محقق اصفهانی که یک تن از فحول علما است قابل طرح و بررسی می باشد که متنش چنین است:
«انّ الامر الاستحالة اوضح من ذالک لانّ حقیقة الاستعمال ایجاد المعنی فی الخارج باللفظ حیث انّ وجود اللفظ فی الخارج وجود لطبیعی اللفظ بالذات أی تکوینیاً او وجود لطبیعی المعنی بالجعل و المواضعة و التنزیل لا بالذات و لا یعقل ان یکون وجود واحد وجود لماهتین بالذات و حیث انّ موجود الخارجی ایّ اللفظ بالذات واحد فلا مجال لان یقال: انّ وجود اللفظ لهذا المعنی خارجاً و وجود آخر لمعنی آخر حیث لا وجود آخر حتی ینسبه الی الآخر بالتنزیل و لیست الاستعمال الّا ایجاد المعنی بنحو وجده اللفظی خارجاً و قد عرفت انّ الایجاد و الوجود متحدان بالذات و حیث انّ الوجود واحد و کذا الایجاد[1]».
بیان مرحوم محقق اصفهانی به دو وجه زیر خلاصه می شود:
وجه اوّل اینست که:
لفظ وجود تنزیلی معناست بنابراین زمانی که وجود تنزیلی تولد شد وجود دیگر را بار میآورد تا اینکه لفظ ما برای معنای جدید وجود بحساب آید.
وجه دوّم اینست که:
وجود بالذات واحد است و اختلاف اعتباری می باشد، بنابراین زمانی که وجود لفظی باشد ایجادش نیز باید واحد باشد برای اینکه ایجاد متفرّع بر وجود است هم در وحدت و هم در کثرت.
***