درس 165:
یکشنبه 30/10/1403 هـ.ش مطابق با 19/ رجب/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
امر چهارم در وجوب اشتراک است
قائل به وجوب اشتراک بر مدّعایش اینگونه استدلال می کند که:
الفاظ و تراکیب متناهیه اند و لکن معانی غیر متناهی است و نیازمندیی که بسوی تفهیم معانی وجود دارد از طریق الفاظ برآورده می شود که این معانی تمام نمی شود مگر به الفاظ مشترکه بین معانی متعدّده.
مرحوم آخوند از این استدلال جواب گفته به این صورت که:
معانی زمانی که غیر متناهی باشد وضعش ممکن نیست نه با اشتراک و نه با غیرش به جهت اینکه استلزام اوضاع غیر متناهیه از انسان غیر متناهی است، هذا اوّلاً.
و ثانیاً: معانی بر فرض متناهی بودنش احساس ضرورت و حاجت نمی شود به همان قدر متناهی زیرا: اغراض بین عقلاء متناهی است.
و ثالثاً اینکه: کفایت در وضع مفاهیم کلیّه و اراده جزئیات به سبب قرائن است.
و رابعاً اینکه: با آنکه طریق تفهّم منحصر نیست به طریق حقیقت بلکه افهام معانی از طریق مجاز نیز کفایت می کند و مجاز باب واسع است[1].
و امّا علامه سبحانی(دام ظله) جواب دیگر داده و آن اینست که:
تناهی الفاظ منظور فیه می باشد و بدرستی مواد الفاظ هرچند 28 حرف است لکن الفاظ مؤتلفه به کثرت حروف و قلّت آن بستگی دارد که در آن ائتلاف بعضی بر بعض دیگر مقدّم می شود و از بعضی مؤخّر و حرکات و سکنات مختلفه نیز موجب می شود که الفاظ مؤتلفه به حد غیر نهایی برسد در عرف بشری مانند معانی[2].
و نظیر حروف است اعداد حیث اینکه اصل آن 9 عدد بیشتر نیست و زمانی که دیگری علاوه می شود تا بلا نهایت می رسد که در این هنگام توسط الفاظ غیر متناهی به معانی غیر متناهی قابل دسترسی است و این سخن؛ سخن محاضرات است و سخن انوار الاصول و همچنان واقعیت واضح و روشن[3].
***
[1]) کفایة الاصول، ج1، ص53.
[2]) المحصول فی علم الاصول، ج1، ص209.
[3]) المحاضرات، ج1، ص227-226.