درس 162:
شنبه 22/10/1403 هـ.ش مطابق با 11/ رجب/1446 هـ.ق، کابل، حوزه علمیّه دارالمعارف اهلبیت(ع).
تذکّر: دروس معظّم له عربی بوده به شاگردان فارسی ارائه می گردد غیر از متون، احادیث و نقل و قولها.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین، الصّلاة والسّلام علی خیر خلقه و اشرف بریّته ابی القاسم المصطفی محمّد و علی آله الاطیبین و صحبه المنتجبین لاسیّما بقیة الله فی الارضین روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء.
مبحث اشتراک
مراد از اشتراک، اشتراک لفظی است و اشتراک لفظی به معنای اشتراک لفظ است موضوعاً لمعنی واحد او اکثر به سبب اوضاع متعدّده با وضع تعیینی یا وضع تعیّنی نظیر: جعفر و عین و حاتم و امثال اینها و سخن در این مبحث ذیل چهار امر پیگیری می شود:
امر اوّل: در منشأ اشتراک است.
امر دوّم: در امکان و وقوع آن است.
امر سوّم: در امتناع و استحاله آن است.
امر چهارم: در وجوب آن است.
و برای هرکدام قائلین شان دلیل ذکر نموده که در جایش بحث می کنیم.
و امّا امر اوّل که منشأ اشتراک باشد ممکن است گفته شود که:
منشأ اشتراک تشتّت ناطقین به لغت باشد چون که عرب مانند: سایر اقوام بشری منشعب اند و در نقاط مختلفه جزیره زندگی داشته اند و نیازمند تکلّم بوده اند و از هر معنی به یک لفظی تعبیر داشتند و تعبیر هر عشیره از یک معنی به لفظ خاص بوده و از عشیره ی دیگر به لفظ دیگر و چونکه لغویون جمع لغات کردند اشتراک لفظی پدید آمد.
و ممکن است منشأ اشتراک استعمال لفظ باشد در غیر معنای حقیقی اش به کثرت تمام تا جایی که آن معانی نیز حقیقی می شده و همچنان ممکن است منشأ اشتراک علاقه شدید باشد به لفظ خاص مانند: علاقه شدید ابی عبدالله(ع) به پدر و مادرش فلذا اولاد ذکور خود را علی می نامید و اولاد اناث را فاطمه و لکن برای تمییز و تشخیص به اکبر و اوسط و اصغر یا به صغری و وسطی و کبری متوسّل می شد.
***